Son kullanma tarihi, bir ilacın üretici firma tarafından belirlenen ve bu tarihe kadar etkinliğini, güvenliğini ve fizikokimyasal stabilitesini koruduğunun garanti edildiği süredir. Bu tarihten sonra ilacın içerdiği etken maddede bozulmalar meydana gelebilir, beklenen tedavi edici etki azalabilir ya da zararlı yan ürünler oluşabilir. Bu nedenle son kullanma tarihi geçmiş ilaçların kullanılması tıbben önerilmez ve ciddi sağlık riskleri oluşturabilir.
İlaçların bozulması yalnızca etkinliğin azalmasıyla sınırlı değildir. Özellikle sıvı formdaki ilaçlarda bakteri üremesi ya da fiziksel-kimyasal ayrışma gözlenebilir. Örneğin, antibiyotik şuruplar sulandırıldıktan sonra kısa süre içinde bozulabilir ve etkisiz hale gelebilir. Göz damlaları ise açıldıktan sonra mikrobiyal kontaminasyona açık hale gelir. Bu tip ilaçların son kullanma tarihi geçmişse ya da açıldıktan sonra belirli bir süreden uzun süre bekletildiyse, kullanım ciddi enfeksiyon riskine neden olabilir.
Tablet, kapsül gibi katı formdaki ilaçlar daha dayanıklı görünse de bu formlarda da etken madde zamanla çözünürlüğünü kaybedebilir. Katı ve kapalı yapıları nedeniyle nem, ışık ve hava gibi çevresel etkenlere karşı sıvı formlara kıyasla daha dayanıklıdırlar. Ancak bu dayanıklılık, süresiz bir raf ömrü anlamına gelmez. Son kullanma tarihi geçen tabletlerde öncelikle etkin maddenin kimyasal yapısında bozulmalar meydana gelebilir.
Bu durum, ilacın beklenen tedavi edici etkisini azaltır. Örneğin bir ağrı kesici yeterince ağrı dindirmez, bir tansiyon ilacı yeterli düşüş sağlamaz veya bir antibiyotik enfeksiyonu kontrol altına almakta yetersiz kalabilir. Bu durum tedavinin başarısızlığına ve hatta daha ciddi sağlık problemlerine yol açabilir. Ayrıca zamanla etken madde veya yardımcı maddeler bozunarak toksik yan ürünler oluşturabilir. Bu durum her ilaçta görülmese de bazı ilaçlar için ciddi risk oluşturur.
Özellikle sıcak, nemli veya güneş ışığına maruz kalmış ilaçlar daha hızlı bozulur. Tabletin içinde kullanılan bağlayıcılar, renk vericiler ve kaplayıcı maddeler de fiziksel ve kimyasal olarak bozulabilir, bu da tabletin çözünmesini ve emilimini olumsuz etkiler. İlacın mide ya da bağırsaklardan emilimi değiştiğinde, vücuda alınan doz ya çok düşük ya da çok yüksek olabilir.
Tabletlerin fiziksel görünümünde renk değişikliği, tozlaşma, çatlama, yumuşama ya da küflenme gibi belirtiler varsa, bu durum ilacın artık bozulduğunu açıkça gösterir. Ancak ilaç dışarıdan tamamen normal görünse bile kimyasal yapısında meydana gelen değişimler gözle fark edilemez. Bu nedenle ilacın bozulup bozulmadığını yalnızca fiziksel görüntüsüne bakarak anlamak mümkün değildir.
Tüm bu nedenlerle son kullanma tarihi geçmiş ilaçların kullanımı önerilmez .İlaçların son kullanma tarihi, yalnızca yasal bir zorunluluk değil, aynı zamanda hastanın sağlığı için hayati bir kriterdir. Herhangi bir ilacı kullanmadan önce ambalaj üzerindeki tarihi kontrol etmek ve uygun koşullarda saklamak, tedavinizin güvenli ve etkili olmasının temel şartıdır. İlaçlar doğru kullanıldığında şifa verir, yanlış ve bilinçsiz kullanıldığında ise ciddi zararlar doğurabilir.
Sağlıkla kalınız…
ebruzavalsiz@hotmail.com
