Saç biti, tıbbi adıyla Pediculus humanus capitis, insan saçlı derisine yerleşerek kan emmek suretiyle beslenen bir dış parazittir. Özellikle okul çağındaki çocuklarda daha sık görülmekle birlikte, her yaş grubunda rastlanabilir. Bulaşma, çoğunlukla doğrudan kafa temasıyla gerçekleşir. Bunun dışında, kişisel eşyaların örneğin tarak, şapka, yastık kılıfı ya da saç tokası gibi ortak kullanımı da dolaylı bulaşma yollarındandır. Saç biti, vücut dışında genellikle 24 ila 48 saat arasında hayatta kalabilir. Bu süre sonunda beslenemediği için canlılığını kaybeder. Temel nedeni bireyler arası temastır ve kişisel eşyalar üzerinden bulaş riski daha düşüktür ancak ihmal edilmemelidir. Yaklaşık 1–2 mm uzunluğunda olan bu canlı, açık renkli ve kanatsızdır. Dişi bit, saç tellerine günde yaklaşık 6-10 yumurta, yani sirke bırakır. Bu yumurtalar saç teline yapışkan bir madde ile sıkıca tutunur ve genellikle 8 ila 9 gün içinde açılarak larvalara dönüşür. Larvalar ise 9–12 gün içinde erişkin forma ulaşır. Uygun çevresel koşullarda döngü sürekli devam eder ve bireyde giderek artan sayıda parazit görülür. En sık karşılaşılan belirti, baş derisinde yoğun kaşıntıdır. Bu kaşıntı, bitin kan emerken salgıladığı tükürük sıvısına karşı gelişen alerjik bir reaksiyonun sonucudur. Ense, kulak arkası ve şakak bölgesi gibi saçlı derinin belirli kısımlarında kaşıntıya bağlı kızarıklıklar ve deri tahrişleri meydana gelebilir. Saçlı derinin dikkatli incelenmesiyle hareket eden erişkin bitlerin ya da saç tellerine sıkıca yapışmış sirkelerin görülmesi tanı koydurucudur. Sirkeler kepekle karıştırılabilir, ancak saç telinden kolay ayrılmıyor oluşları ayırt edici özelliktir. Gerektiğinde ince dişli tarak, veya büyüteç yardımıyla gözlem desteklenebilir. Laboratuar tetkikleri tanı için genellikle gerekli değildir. Tedavi süreci, paraziti ve yumurtalarını ortadan kaldırmaya yönelik farmakolojik ve fiziksel yöntemlerin bir kombinasyonunu içerir. Tedavi sürecinde topikal ürünlerin uygun dozda ve sürede kullanılması kadar, tedavinin 7–10 gün sonra tekrarlanması da oldukça önemlidir; çünkü ilk uygulama yumurtalara karşı her zaman yeterince etkili olmayabilir. İlaçla birlikte fiziksel temizlik de tedaviye destek olarak uygulanmalıdır. Saçların ıslak halde ince dişli bir tarakla düzenli taranması, özellikle sirkelerin uzaklaştırılmasında etkilidir. Ayrıca, kullanılan tarak, toka, yastık kılıfı, havlu gibi eşyaların sıcak suyla yıkanması ve mümkünse ısı ile kurutulması önerilir. Aile bireyleri ve yakın temaslılar da muayene edilmeli, gerekiyorsa eş zamanlı olarak tedavi edilmelidir. Aksi takdirde yeniden bulaşması kaçınılmaz olur. Tekrarlayan bit vakaları çoğu zaman çevresel önlemlerin eksik uygulanmasından kaynaklanır. Bu nedenle, sadece bireysel tedavi değil, aynı zamanda toplu yaşam alanlarında özellikle okul ve kreşlerde sağlık eğitimi, periyodik taramalar ve bilgilendirme toplantıları da büyük önem taşır.
Bit bulaşma şüphesi durumunda mutlaka bir sağlık profesyoneline danışılmalı, tanı ve tedavi süreci uzman rehberliğinde yürütülmelidir. Eczacılar ve hekimler bu süreçte en doğru bilgiyi sağlayacak, uygun ürün ve yöntemlerin seçimini yönlendirecektir.
Sağlıkla kalınız…
ebruzavalsiz@hotmail.com
