Liman vergileri ve yurt dışı çıkış harçlarındaki zamlar, hem yolcular hem de feribot işletmeleri için ağır bir yük oluşturdu. Ekonomik ve bürokratik engellere rağmen Yunan adaları Türk turistlerle dolup taştı, Türkiye’deki yüksek fiyatlar Yunanistan’dan gelen turist sayısını ciddi oranda düşürdü.
Yunan adaları, doğal güzellikleri, tarihi dokuları ve turistik cazibeleriyle bu sezon da Türk tatilcilerin gözdesi olmayı sürdürdü. Kolay ulaşım, uygun fiyatlar ve kapıda vize uygulaması, adaları hem günübirlik kaçamaklar hem de tatil planları için en çok tercih edilen destinasyonlar arasına taşıdı. Özellikle Çeşme, Ayvalık, Kaş, Bodrum, Kuşadası ve Marmaris gibi kıyı beldelerinden düzenlenen seferler, kısa süreli tatilcilerden uzun tatil planlayanlara kadar farklı tatil anlayışına sahip yolcuların ilgisiyle iki yaka arasında turizm hareketliliğini zirveye taşıdı.
Ancak yurt dışı çıkış harcı ve liman vergilerindeki artış, özellikle ailece seyahat edenler için ciddi bir maliyet kalemi oluşturdu. Bu ek masraflar, Yunan adalarına geçişi cazip kılan kısa tatilleri dahi bütçe açısından zorlayıcı hale getirdi. Öte yandan, maliyet yükü artan feribot işletmecileri de, sınırlı ada kontenjanları, yoğun yaz sezonu ve Schengen vizesinde yaşanan randevu sıkıntıları gibi operasyonel zorluklarla karşı karşıya kaldı. Tüm bu maliyet baskılarına rağmen, Türk turistlerin adalara olan ilgisi azalmadı; feribot seferleri yoğunluğunu korudu. Ege’deki turizm hareketliliği hız kesmeden devam ederken, Türk turistler karşı adalara geçmek için sınır kapılarında uzun kuyruklar oluşturdu. Buna karşın Türkiye’deki fiyat artışları Yunan turist sayısında yüzde 60’lık bir düşüşe yol açtı. Bu durum, iki yaka arasındaki turizm trafiğinde dengeleri tamamen değiştirdi ve yaz sezonunda farklı bir tabloyu ortaya çıkardı.
GEÇEN YIL 1 MİLYON 153 BİN 727 YOLCU YUNAN ADALARINI ZİYARET ETMİŞTİ
Yunan Turizm Konfederasyonu’nun (SETE) araştırma birimi INSETE’nin verilerine göre, Ocak-Temmuz döneminde ülkeye gelen uluslararası ziyaretçi sayısı 15,2 milyona ulaşarak geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 5,3 artış gösterdi, turizm gelirleri ise yılın ilk yarısında yüzde 11 yükseldi. Özellikle Türk turistlerin sıkça tercih ettiği Dodecanese/ Oniki Adalar’da (Rodos (Rhodes), İstanköy (Kos), Sömbeki (Symi), Meis (Kastellorizo), İncirli (Nisyros), Batnaz (Patmos), Kilimli (Kalymnos), İleriye (Leros), Kerpe (Karpathos), Kaşot (Kasos), Stampalya (Astypalea) ve İleryoz (Tilos) ile Midilli (Lesvos), Sakız (Chios) ve Sisam (Samos) adaları da bu yoğunluktan payını aldı. Öte yandan Türkiye’ye gelen yabancı ziyaretçi sayısı aynı dönemde yüzde 4,97 azalarak 6 milyon 969 bin 546 olurken, Yunanistan’dan gelişlerde yüzde 14,4’lük bir kayıp yaşandı. Geçen yıl Ege kıyılarındaki limanlardan yapılan 8 bin 629 gemi seferi ile 1 milyon 153 bin 727 yolcu Yunan adalarını ziyaret etmişti, 2025’te de benzer bir artış trendi sürüyor.
AİLECEK SEYAHAT EDENLER İÇİN CİDDİ BİR MALİYET KALEMİ OLDU
Ancak, yolcuların gözdesi olan bu kısa deniz yolculukları, bu yıl farklı gündemlerle karşı karşıya kaldı.
Schengen vizesinde yaşanan randevu sıkıntıları ve uzun bekleme süreleri, birçok turisti kapıda vize uygulamasına yönlendirdi. Bu uygulama yolcular için bir nebze kolaylık sağlasa da, sınırlı sayıda ada ve belirli süreler için geçerli olması nedeniyle beklentileri tam olarak karşılamadı. Öte yandan, Türkiye’den çıkış yapan her yolcunun ödemek zorunda olduğu yurt dışı çıkış harcı, önce 710 liraya ardından da bin liraya yükselerek tartışma yarattı. Bu artış, özellikle ailecek seyahat edenler için ciddi bir maliyet kalemi oldu ve tatil bütçelerini etkiledi. Dört kişilik bir ailenin sadece gidiş-dönüş feribot bileti, bin liralık yurt dışı çıkış harcı, liman vergileri ve karşı tarafta alınan ayak bastı ücretleriyle birlikte toplam maliyeti 14 bin TL civarında olduğu belirtiliyor. Buna iki günlük orta segmentte konaklama, araç kiralama ve yeme içme de eklendiğinde, kısa süreli bir Yunan adası tatilinin faturası 40 bin TL’nin üzerine çıkabiliyor. Böylece, gözde rotalardan biri olan Yunan adaları, özellikle ailecek seyahat edenler için artık ciddi bir bütçe planlaması gerektiren destinasyon haline gelmiş durumda.
FERİBOT SEFERLERİ ZOR BİR SEZONLA SINANDI
Yunan adalarına olan ilgi 2025 yazında da zirveye ulaşırken, artan harç ve vergi yükleri kaynaklı maliyet baskısı sadece yolcularla sınırlı kalmadı. Artan maliyetler sadece yolcuları değil, Ege’yi iki kıyı arasında bağlayan feribot işletmelerini de etkiledi. Türkiye kıyıları ile Ege adaları arasındaki turizm hareketinin baş aktörleri olan, mavi sularda iki kıyıyı birleştiren feribot işletmeleri de artan akaryakıt giderleri, liman vergileri ve karşı taraftaki ayakbastı ücretleri nedeniyle zor bir sezon geçirdi. Ayvalık’tan Midilli’ye, Kaş’tan Meis’e Türkiye’nin kuzey ve güney uç noktalarını Yunan adalarına bağlayan feribot seferlerinde rotalar değişse de yaşanan ekonomik ve bürokratik zorluklar her hat için aynı şekilde kendini hissettirdi. Hem yolcuların bütçeleri hem de işletmelerin denge hesapları, bu yıl feribot seferlerini sadece turistik bir yolculuk olmaktan çıkarıp aynı zamanda ekonomik bir sınav haline dönüştürdü. Buna rağmen, İster günübirlik bir kaçamak, ister uzun tatil planı olsun, Ege’nin iki yakası arasındaki kültürel yakınlık ve tatil cazibesi, binlerce yolcuyu kısa deniz yolculuklarına yönlendirmeye, feribot seferleri de iki kıyıyı bir köprü gibi birleştirmeye devam etti.
Ege Denizi’nde Türkiye kıyılarıyla Yunanistan adaları arasında tarifeli deniz seferleri yapan feribot işletmecilerinden kuzeyde Ayvalık Jalem Tur’dan Ali Jale İle güneyde Kaş Kahramanlar Meis Ferry Lines’tan Okan Karaman 2025 sezonunu ve yaşanan zorlukları şöyle değerlendirdi:
HER YUNAN ADASI HATTI FARKLI DİNAMİKLERE SAHİP
Yeşil zeytinliklerle sarılmış güzel kıyılara sahip, tarihi ve arkeolojik değerleri barındıran tatil merkezi Ayvalık’tan Yunanistan’ın en büyük üçüncü adası Midilli’ye / Lesvos sefer yapan Jalem Tur firmasının sahiplerinden Ali Jale, bu yaz sezonunda hem yolcuların hem de işletmelerin karşılaştığı yeni zorluklarla birlikte sezonu değerlendirdi. Ayvalık-Midilli hattının kendine özgü dinamikleri olduğunu belirten Jale, her Yunan Adası hattının kendi içinde farklılıklar gösterdiğini belirterek, “Özellikle Güney ve Kuzey arasında bölgesel ciddi farklılıklar mevcut. Ayvalık-Midilli Hattı genel itibariyle Türk vatandaşlarına hitap eden, Türk uyrukluların yüzde 65’inin de Ayvalık’ın İstanbul’a yakın olması sebebiyle İstanbul ikametli vatandaşların geçişinin yoğun olduğu bir hat. Dolayısıyla geçişlerde bizim hükümetlerimiz tarafından bizim vatandaşlarımızı ilgilendirecek her değişiklik direk bizim hattımıza diğer hatlara göre çok fazla yansıyor.” diye konuştu.
BİN LİRAYA ÇIKAN YURT DIŞI ÇIKIŞ HARCI’NIN OLUMSUZ ETKİSİ
Jale, yurtdışı çıkış harcının 1000 TL’ye yükselmesinin hattı olumsuz etkileyebileceğini, ancak mevcut rezervasyonların iptal olmasını beklemediğini ifade ederek “Sadece bu adanın müdavimlerinin geçiş sayılarını azaltacağını düşünüyoruz. Midilli Adası insanda alışkanlık yaratan bir ada. Müşterilerimizin her yaz adayı tercih etmesi ve bir sezonda birkaç kez geçiş yapması bunu gösteriyor. Bu müdavim müşteri portföyünün geçiş sayılarının azalması, hem iki taraf esnafına hem de feribot firmalarına olumsuz etkiler yaratacaktır,” diye ekledi.
MÜDAVİM MÜŞTERİLER VE SEZONLUK RUTİNLER
Ali Jale, müdavim müşterilerin genellikle rahatına düşkün ve doğallıktan yana kişilerden oluştuğunu vurguladı. Özellikle bahar ve kış aylarında Cuma akşamı işinden çıkan beyaz ve mavi yaka çalışanlarının Ayvalık’a araçlarıyla gelip bir gece konakladıktan sonra Cumartesi sabahı geçişi tercih ettiklerini söyledi. “Böylece hem Ayvalık hem de Midilli’deki esnaf bundan yararlanıyordu,” dedi.
YUNANLI GELİŞ GİDİŞLERİNDE YÜZDE 60 DÜŞÜŞ
2025 sezonunu 2024’e göre yüzde 20-25 civarında bir düşüşle geçirdiklerini belirten Jale, bu düşüşün en önemli sebebinin Türkiye’deki alım gücünün azalması olduğuna dikkat çekerek konuya ilişkin şunları söyledi:
“Midilli Adası’na farklı destinasyonlardan, sadece hızlı sezonda ‘al kaç’ taktiğiyle farklı firmaların seferler düzenlemesinin bu düşüşte etkisi olmadığını söylemek mümkün değil. Hızlı sezonda yolcularımızın adada kalış süreleri ortalama 3-5 gün arasında değişiyor. Yaz sezonunda adada araç kiralarının artması, araçlı geçiş talebini tetikliyor. Temmuz ve Ağustos aylarında bu talep oldukça yüksek oluyor. Biz de yolcularımızın mağdur olmaması için ek seferler düzenledik. Ayvalık’a, özellikle Perşembe (Ayvalık pazar günü) ve Cumartesi günlerinde alışverişe gelen Yunanlı sayısı çok fazla oluyordu. Bu gelen Yunanlılar genellikle konfeksiyon, inşaat malzemesi ve ev tekstili üzerine Ayvalık’tan alışveriş yapıyorlardı. Ancak Türkiye’de birçok ürün fiyatlarının Midillli’dekinden daha yüksek olduğundan bu geliş gidişlerde yüzde 60 azalma yaşandı.
KAPIDA VİZE CAN SİMİDİ
Kapıda vize uygulamasının, yeşil pasaportla seyahat edemeyen yolcular için bir can simidi işlevi gördüğünü anlatan Jale, “Schengen vizeleri geçmişte Türk vatandaşları için büyük zorluklar yaratıyordu. Vize randevusu bulmak ile başlayan süreç, kısa süreli veya red ile sonuçlanan vizelerle devam ediyordu. Kapı vizesine her dört Türk vatandaşından biri başvuruyor. Kapı Vizesi her ne kadar gemi firmalarına bir gelir gibi gözükse de biz Jalem Tur olarak insanların uzun ve kalıcı Schengen vizesi alabilmelerinden yanayız. Çünkü bizim yolcumuz müdavim yolcu. Midilli’nin doğallığını, rahatlığını ve adanın çeşitli noktalarında farklı ruh hallerini yaşayabilmek, çok sevdikleri dostlarıyla görüşüp, Yunan mezeleri eşliğinde sohbet etmek ve adanın her mevsimini deneyimlemek için çoklu geçişler yapıyorlar. Bu yüzden aslında ticari anlamda avantaj gibi görünen Kapı Vizesi maliyeti açısından Schengen vizesi alamayan yolcumuzun geçiş sayısını düşürücü etki yapıyor.”
12 AY KESİNTİSİZ SEFER DÜZENLENİYOR
Ayvalık-Midilli hattının deniz mili başına en ucuz hat olduğunu belirten Ali Jale, “Bu hatta emek veren ve 12 ay boyunca dolu – boş gözetmeksizin sefer yapan gerek biz gerekse rakiplerimiz asla çıkarcı bir fiyat politikası gütmüyoruz. Biz Yunan tarafında yolcu başı ödememiz gereken zorunlu vergilerin dışında tam 20 yıldır aynı fiyat politikasını izliyoruz. 2024 sezonunda bile brent petrol fiyatları yükselmesine rağmen bilet fiyatlarını değiştirmedik. Ayvalık’tan Midilli’ye yılda ortalama 1250 gemi seferi düzenleniyor. 12 ay kesintisiz sefer düzenlenen bir hat burası. Kış aylarında sadece üç kişi ile geçiş yapılsa bile ne biz ne de hatta emek veren diğer rakip firmalar sefer çeşitliliğinden ödün vermiyoruz. O yüzden gururla da söyleyebiliriz ki son yılların istatistiklerine bakıldığında Midilli Adası yükselen yıldız.”
SİYASİ MÜDAHALEYE TEPKİ
Ali Jale, bazı firmaların çeşitli siyasi ve belediye desteklerini arkalarına alarak, kar-zarar dengesini gözetmeden hızlı sezonda kendi hatlarına girmeye çalıştığına dikkat çekerek, “Midilli Adası en tercih edilen Yunan adalarından biri olduğu için birçok firma gözünü bizim hattımıza dikmiş durumda. Bizim işimiz turizm ve ticaret amaçlı yolcu ve araç taşımacılığı. Ayvalık-Midilli hattında 40 yıldan uzun zamandır hizmet veriyoruz. Bu süreçte kendi hattımıza durmadan yatırım yaparak burayı yükselen bir değer haline getirdik. Şimdi ise siyasetin işini bizim ticaretimize sokmaya çalışması çok tehlikeli. Kamu hizmeti olmayan, 50 yıldan bu yana düzenli sefer yapılan bir hatta siyasetin müdahil olmaması gerekir.”
2025 SEZONU DEĞERLENDİRMESİ
Jale, 2025 sezonundan genel olarak memnun olduklarını belirterek, devletle yürüttükleri istişare süreçlerine değindi: “Sorunlarımız ve problemlerimiz olduğunda bunları gerekli mercilerle görüşüyoruz. Devletin her kademesinde sorunlarımızı dile getirdiğimizde karşımızda bir muhatap ve sorunu çözmek için gayret gösteren bir iradeyle karşılaşıyoruz.
Her geçen yıl deniz taşımacılığının kuralları ve şartları güncelleniyor. Devlet, Türk bayraklı gemilerin belirli standartların üstünde tutulmasını hedefliyor. Bizler de devamlı kendimizi yeniliyor ve işimize yatırım yapıyoruz. Yine gururla söyleyebiliriz ki Yunan Adaları’na çalışan en hızlı, istikrarlı ve konforlu gemiler Ayvalık-Midilli Hattı’nda bulunuyor. Yunan Adaları’nın en büyük ve en konforlu yolcu gemisinin bizim firmamızda bulunması ile de ayrıca gururluyuz.”
TÜRKİYE-YUNANİSTAN DOSTLUK KÖPRÜSÜ
Hattın sadece ticari değil, aynı zamanda kültürel ve sosyal bağlar açısından da önemli olduğunu vurgulayan Ali Jale sözlerini şöyle tamamladı: “Biz elimizden geldiğince işimize özen gösteriyor, Türkiye ile Yunanistan arasında dostluk köprüsü kurmaya çalışıyoruz. ‘Yurtta sulh, dünyada sulh’ söylemini kendimize şiar edinerek öncelikle iki ülke insanının barışçıl biçimde kaynaşmasını ve karşılıklı “kazan kazan” şeklinde ticaretlerini geliştirmesini sağlamaya çalışıyoruz.”
KARAMAN: 2025 İÇİN SADECE MUTSUZ ETMEDİ DİYEBİLİRİZ
Tarihi Likya uygarlığına kadar uzanan Kaş’tan Türkiye kıyılarına en yakın Yunan Adası Meis’e sefer düzenleyen Kahramanlar Meis Ferry Lines’tan Kalimera ve Kahramanlar-4 feribotlarının yetkilisi Okan Karaman, Schengen vizesi randevularının zor bulunması ve Meis Adası kapı vizesi kontenjanının günlük sadece 6 kişi olması nedeniyle, yolcularının çoğunluğunun Avrupalı yeşil pasaportlu ve yurt dışında oturumu olan gurbetçiler olduğunu söyledi. “2024 yazı bizim için dolu dolu geçti, 2025 için ise sadece mutsuz etmedi diyebiliriz” diyen Karaman, yolcu profiline dair detayları paylaştı.
LİMAN VERGİLERİ VE YOLCU ŞİKAYETLERİ
Meis’te şimdiye kadar alınmayan liman vergilerinin (Meis 5 Euro, Kaş 130 TL) 1 Nisan itibarıyla alınmaya başlandığını hatırlatan Karaman, bunun sebebini yolcularına anlatmakta zorlandıklarını ifade etti. “Liman hizmeti yolcuya pek sunulmuyor; güneşte veya yağmurda bekleyen yolcuya neden beklediğini açıklayamıyoruz, çünkü kapalı hiçbir alan yok. X-ray cihazı olmadığı için haklı olarak eşyalarının uluorta açılmasını istemeyebiliyorlar. Gümrüklü sahada WC ihtiyacını giderebilmek için pasaport sırasından çıkmayı bekliyorlar. Yolcularımız, neden liman vergisi ödediklerini soruyorlar ve haklılar” Buna ek olarak, yurtdışı çıkış harcına geçen hafta yapılan zammın da belirsizlik yarattı. Vergiler, gidiş-dönüş biletinin çok üstünde bir rakama çıkınca gelecek sezon bizi neyin beklediğini bilemiyoruz. Meis için ilk kez alınan liman vergisini yolcuya yansıtmamak için, alıştırma geçişi olarak biletimizde vergiye paralel bir indirim yaptık” diye konuştu.
ALIŞVERİŞ TURLARI VE YEREL EKONOMİ
Okan Karaman, haftada bir gün adalılara alışveriş imkanı sundukları bir tur düzenlediklerini belirterek “Cuma pazarımızı çok seviyorlar; yöresel ürün alıyor, mağazalardan alışveriş yapıyorlar. Kaş esnafı için faydalı bir tur düzenlediğimizi düşünüyorum. Kışın da turlarımız aralıklı olarak devam edecek, ihtiyaçları olan bir şeyi Kaş’tan temin edebilecekler” diye ekledi.
KAŞ VE MEİS HALKI ARASINDAKİ İLİŞKİLER
Meis’in Yunanistan’ın anakarasından en uzak adası olduğunu ve halklar arasında hiçbir sorun olmadığını vurgulayan Karaman, “Önemli ve özel günlerinde mutlaka birbirlerini davet ediyorlar. Kaş ve Meis halkının birçok benzer yönü var; yardımsever ve sıcakkanlıyız. Feribotu ilk aldığımızda adadan çok fazla telefon aldık. İlk seferimizde papaz kutsamak istedi, ada esnafı şampanyalar patlattı. Feribotta her yer, ortak inancımız olan nazar boncuğu ile doldu taştı.”
MEİS KÜÇÜK BİR ADA AMA BAĞIMLISI ÇOK
2025 sezonu satışlarının devam ettiğini vurgulayan Karaman, bu sezon yeni feribotları Kalimera ile seferlerini gerçekleştirdiklerini belirterek, “Türkiye’den Yunanistan’a en kısa sürede geçişi biz sağladık. Hem mesafe kısa, hem de Kalimera, 24 knot yapabilen güçlü ve oldukça yeni bir feribot. Meis küçük bir ada ama bağımlısı çok. Sadece yemek için 17:45’te gidip 23:00’te dönen yolcularımız bile var” dedi.
Ekonomik ve bürokratik zorluklar, yolcuları ve feribot işletmelerini sınamış olsa da, Ege’nin mavi sularında yolculuk eden binlerce Türk tatilci, adaların doğal güzelliklerini ve kültürel dokusunu keşfetmeye devam etti. 2025 sezonu, ekonomik mücadele ile turistik coşkunun iç içe geçtiği bir yaz olarak kayda geçti.
