Mimarlık alanında dünyanın en önemli etkinliklerinden biri kabul edilen Venedik Bienali’nin 19. Uluslararası Mimarlık Sergisi, 23 Kasım Pazar günü sona erdi. Bienali, kapılarını açtığı 10 Mayıs’tan bu yana 300 bine yakın kişi ziyaret etti.
Türkiye Pavyonu’nda Yerebasan projesi sergilendi
Türkiye Pavyonu bu yıl Ceren Erdem ve Bilge Kalfa’nın küratörlüğündeki Yerebasan projesine evsahipliği yaptı. Toprağı odağına alarak onun ekolojik ve kültürel arşiv olma özelliklerini vurgulayan Yerebasan, toprağın geçmiş medeniyetlerle geleceğin sürdürülebilir pratikleri arasında nasıl bir köprü kurabileceğini; geleneksel yapı yöntemleriyle yenilikçi araştırmaların nasıl iç içe geçebileceğini tartışmaya açtı.
Projede, toprak üzerine farklı disiplinlerde çalışmalar yürüten mimar, sanatçı ve akademisyenlerden oluşan katılımcıların eserleri sergilendi. Hüseyin Aksoy, Michael Akstaller, E. Füsun Alioğlu & Senem Akçay, Ali Mahmut Demirel, Sinem Dişli, Yelda Gin, Ali Miharbi, Özgül Öztürk, Serkan Taycan ve Orkan Telhan bireysel katılımcılar olurken Atelier FY, Bire-Pan, Common Action Walls, Herkes İçin Mimarlık & Poçolana Works, Mono Earth, Ozruh, Rec II, ReYard Evi, Solidified ve Yalın Mimarlık da sergiye ekip olarak katıldı. Küratörlerin proje için yaptığı açık çağrıya gelen 120 başvuru arasından belirlenen 18 projenin yer aldığı bir seçkiye ise gazete formunda yer verildi.
Venedik Bienali 19. Uluslararası Mimarlık Sergisi Türkiye Pavyonu; İstanbul Kültür Sanat Vakfı’nın (İKSV) koordinasyonunda, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın katkılarıyla ve T.C. Dışişleri Bakanlığı’nın himayesinde gerçekleştirildi. SCHÜCO TÜRKİYE ve VitrA’nın 2014 yılından bu yana eş sponsor olarak destek verdiği Türkiye Pavyonu’na bu yıl Fibrobeton Yapı Elemanları ve STONELINE katkı sağlayan kuruluşlar, Türk Hava Yolları havayolu partneri, FÖRNİ, SAHA Derneği ve Summart ise prodüksiyon destekçileri olarak katkı sundu.
Yerebasan projesi
– Küratörler: Ceren Erdem ve Bilge Kalfa
– Bireysel Katılımcılar: Hüseyin Aksoy, Michael Akstaller, E. Füsun Alioğlu & Senem Akçay, Ali Mahmut Demirel, Sinem Dişli, Yelda Gin, Ali Miharbi, Özgül Öztürk, Serkan Taycan, Orkan Telhan
– Katılımcı Ekipler: Atelier FY, Bire-Pan, Common Action Walls, Herkes İçin Mimarlık & Poçolana Works, Mono Earth, Ozruh, Rec II, ReYard Evi, Solidified, Yalın Mimarlık
– Proje ve Araştırma Ekipleri: Enes Yılmaz, Simonida Galovic
– Küratör Asistanı: Dicle Beştaş
– Sergi Tasarımı: Bilge Kalfa Architecture
– Grafik Tasarım: Paleworks (Ozan Akkoyun, Yağmur Ruzgar)
– Editör: Melis Cankara
– Aydınlatma Tasarımı: Korhan Şişman
– Yazılımcı: Kayhan Yalınkılıç
Uluslararası medyadan Türkiye Pavyonu’na yoğun ilgi
Ceren Erdem ve Bilge Kalfa’nın küratörlüğünü üstlendiği Yerebasan, pek çok uluslararası yayında Venedik Bienali’nde görülmesi gereken sergiler arasında gösterildi. Mimarlık dünyasının en prestijli mecralarından İngiltere merkezli Dezeen, tasarım ve mimarlık alanında dünya genelinde takip edilen İtalya merkezli İngilizce yayın yapan Designboom, İtalya’nın saygın sanat ve mimarlık dergilerinden IoArch, mimarlık, sanat ve bilim alanlarında yayın yapan Metalocus, Kanada’dan Azure Magazine, mimarlık alanında en çok takip edilen platformlardan ArchDaily ve prestijli İtalyan dergisi Domus hazırladıkları seçkilerde Türkiye Pavyonu’na yer verdi. Almanya’nın köklü mimarlık yayını Bauwelt küratörlerle bir söyleşi gerçekleştirdi. Tasarım dünyasının önemli mecralarından Wallpaper*, “Venice Architecture Biennale 2025: The Ultimate Guide” rehberinde Türkiye Pavyonu’na yer verirken mimarlık ve iç mekân tasarımı alanında İtalya’nın en saygın yayınlarından Interni, Amerika merkezli tasarım ve mimarlık platformu Stir World ve Avustralya’dan bir haber merkezi Global Travel Media Türkiye Pavyonu hakkında bilgiler paylaşan yayınlar arasında öne çıktı.
Kapanış etkinliği
Venedik Bienali 19. Uluslararası Mimarlık Sergisi Türkiye Pavyonu’nun kapanış buluşması Beyoğlu Galata’da yer alan Postane’de düzenlendi. Letisya Tapan’ın hazırladığı Yerebasan’ın İzinde: Yeraltı Urfa Hikâyeleri film gösterimiyle başlayan kapanış programı, küratör ve sergi katılımcılarıyla söyleşilerle devam etti. Ceren Erdem ve Dicle Beştaş’ın moderatörlüğündeki Yer başlıklı sohbet Fulya Özsel Akipek, Ali Mahmut Demirel, Sinem Dişli ve Serkan Taycan’ın toprağı bir başlangıç noktası olarak ele alan üretimlerine odaklandı. Bilge Kalfa’nın moderatörlüğündeki Yere Basmak başlıklı ikinci oturumda ise Yelda Gin ve sergi kataloğuna yazısıyla katkıda bulunan Bülent Tanju, mimarlığın geleceği üzerine bir söyleşi gerçekleştirdi.
Sergiye eşlik eden katalog
Sergi kataloğu, farklı disiplinlerden yazarların serginin kavramsal çerçevesini, araştırma yöntemlerini ve kolektif üretim süreçlerini ele aldığı metinlerden oluşan bir yayın olarak kurgulandı. Kitap, toprağa ilişkin anlatıların yanı sıra küratörlerin kişisel ve otobiyografik nitelikler de taşıyan sunuşlarına yer veriyor. “Mimar mısınız? Bugüne kadar toprağa ne kadar şekil verdiniz ya da yerinden oynattınız?” gibi sorularla başlayan kitap, aynı zamanda sergide yer alan eserler ve mimari projelerle ilgili kapsamlı yazılar ve görseller sunuyor.Editörlüğünü Melis Cankara’nın üstlendiği kitaba, Aytek Soner Alpan, Sevince Bayrak, Enise Burcu Derinboğaz, Ceren Erdem, Ömür Harmanşah, Bilge Kalfa, Burcu Serdar Köknar, Aslı Odman, Bülent Tanju ve Evren Uzer yazılarıyla katkı sundu. Kitabın tasarımı, serginin görsel kimliğini de oluşturan Paleworks (Ozan Akkoyun, Yağmur Ruzgar) tarafından hazırlandı.
YEM Yayın’ın ortaklığında basılan Türkçe kitaba, Yem kitabevinden, Yem Kitabevi web sitesinden, çeşitli internet kitapçılarından ve seçili kitabevlerinden ulaşılabiliyor. Kitabın İngilizce baskısı ise ListLab ortaklığıyla yayımlandı ve ListLab web sitesi ile ListLab’in anlaşmalı tedarikçilerinden temin edilebiliyor.
Yerebasan projesine uluslararası ilgi
Yerebasan sergisinin küratör ve katılımcıları, farklı platformlarda projelerini sunmak üzere pek çok davet aldı. Küratör Bilge Kalfa, Letonya’da RISEBA Uygulamalı Bilimler Üniversitesi ve Berlin International University’de proje üzerine sunumlar gerçekleştirdi.
Sergi katılımcılarından Herkes İçin Mimarlık ekibi, IASPIS tarafından Venedik’te düzenlenen Practice Matters: Organising Persistence panelinde projelerini paylaştı. Proje ayrıca 2026 Nisan’da Birleşik Arap Emirlikleri’nde Al Ayn’da düzenlenecek Terra World Congress’e davet edildi.
Solidified ekibinin Biyo-Bilgi Tabanlı 3B Baskı Tuğla Örgüsü projesi, ODTÜ’deki eCAADe 2025 (43. Avrupa Bilgisayar Destekli Mimari Tasarımda Eğitim ve Araştırma Konferansı) kapsamında sunuldu.
Sergilenen projelerden bir diğeri olan OZRUH’un Anti-Ruin enstalasyonu, Royal Academy of Arts’da prototip maketleriyle sergilendi. Projenin ilk aşaması Venedik Bienali Türkiye Pavyonu’nda, ikinci aşaması ise Londra Barbican Centre’daki World Design Congress’te gösterildi. Ocak–Mart 2026’da Londra’daki No. 1 Poultry binasında bir araya getirilecek eserler, Mayıs 2026’da Stone + Surfaces Show’da belgesel eşliğinde tanıtılacak. Haziran 2026’da ise Atina’daki SNFCC’de tüm yapıtlar birlikte sergilenecek.
Venedik Mimarlık Bienali Türkiye Pavyonu hakkında
Venedik Bienali 19. Uluslararası Mimarlık Sergisi Türkiye Pavyonu’nda yer alacak projenin belirlenmesi amacıyla yapılan açık çağrıya gelen başvurular Melike Altınışık, N. Müge Cengizkan, Prof. Dr. Zeynep Çelik, Oral Göktaş ve Dr. Sait Ali Köknar’ın yer aldığı seçici kurul tarafından değerlendirildi.
Türkiye, İKSV’nin girişimi ve 21 destekçinin katkılarıyla, bienalin ana mekânlarından Arsenale’deki Sale d’Armi binasında 20 yıllığına kiralanan mekân vesilesiyle 2014’ten bu yana Venedik Mimarlık Bienali’nde temsil ediliyor.
Türkiye Pavyonu’nun koordinasyonunu üstlendiği 2007 yılından bugüne İKSV, Venedik Bienali’nde Türkiye’nin diğer ülke pavyonlarıyla birlikte düzenli olarak varlık göstermesini sağlıyor. Pavyon ilk yıllarda yalnızca sanat bienallerinde, dönemlik sergi mekânı kiralanarak düzenleniyordu. İKSV’nin girişimi ve 21 destekçinin katkılarıyla 2014 yılında Türkiye Pavyonu, bienalin iki ana hattından Arsenale’de kalıcı bir mekâna kavuştu. Böylece Türkiye, sanat bienaliyle dönüşümlü olarak mimarlık bienaline de katılım göstermeye başladı.
Venedik Bienali 19. Uluslararası Mimarlık Sergisi hakkında
Venedik Bienali Başkanı Pietrangelo Buttafuoco ve 19. Uluslararası Mimarlık Sergisi küratörü Carlo Ratti tarafından Intelligens. Natural. Artificial. Collective. olarak açıklanan başlık ve temaya sahip olan 19. Uluslararası Mimarlık Sergisi, Giardini ve Arsenale’deki iki ana sergi mekânı ile Venedik’teki çeşitli alanlarda 10 Mayıs – 23 Kasım 2025 tarihleri arasında ziyaretçilerini ağırladı.
