Türkiye’de kadın temsil oranı hem ülke içinde hem de diğer ülkelerde takip edilmektedir. Özellikle siyasette kadın temsil oranları oldukça gerilerdedir. Bu konu üzerinde birçok çalışma yapılmıştır ve halen de bu araştırmalar devam etmektedir. Türkiye’de kadınlar ilk olarak 1935’te meclise girdiler. Meclisin kuruluşundan sonra bir kadının milletvekili olarak girişine dek 15 yıl geçmişti. Ve kadınlar, seçme ve seçilme hakkına kavuştukları 1934’ü izleyen ilk seçimde mecliste yerlerini aldılar. Yüzde 4,6 temsil oranıyla TBMM’deki kadın milletvekili sayısı, o tarihte birçok ülkeden daha yüksek bir orandı. Ancak 1950 yılına gelindiğinde bu oran çok geride kalmış, meclisteki kadın milletvekili oranı yüzde 0,6’ya kadar düşmüştü. 2018 yılında, 600 milletvekilinin girdiği Türkiye Büyük Millet Meclisinde, kadınlara ait sandalye sayısı 102 oldu. Kadın milletvekili sayısı meclise oranlandığında yüzde 17,2’ye karşılık geldi. Türkiye’de hâlâ hiç kadın milletvekili çıkaramamış iller bulunmaktadır. 2019 yerel seçimlerinde, 30 büyükşehir belediyesinden yalnızca 3’ünde kadın belediye başkanı görev yapıyor. Türkiye genelinde sayıları 50 bin 157 olan muhtarların arasında kadınların sahip olduğu temsilci sayısı ise 1071. Bu sayı bir önceki yerel seçimlerde 674 olmuştu.
Tarihsel sürece bakıldığında bu rakamlar artış gibi görülse de yeterli değildir. Kadınların siyaset arenasındaki görünürlükleri neredeyse yok denecek kadar azdır. Toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanabilmesi için kadınların iş hayatında, yerelde ve siyasette yer alması gerekmektedir.
Cumhuriyetin ilk kurulduğu yıllarda siyasette kadın temsil oranı yüksekken bu oran günümüzde dünyada yerel yönetimlerde kadın temsilinin en düşük olduğu ülkelerden biri olmuştur. Birçok ülkede kadınlar yerel siyasi karar alma süreçlerine katılma konusunda daha başarılıyken, Türkiye’de durum tam tersidir. Ülkede kadınların hem ulusal hem de yerel düzeyde siyasete katılım eğilimlerinin oldukça düşük olması, ülkenin kültürel ve ataerkil yapısı, toplumda kadına atfedilen roller, kadınların eğitiminin yetersizliği gibi birçok nedenden kaynaklanmaktadır
Birleşmiş Milletlerin bir birimi olan Un Women tüm dünyada kadın ve kız çocuklarının yaşamlarının kolaylaştırılması ve sosyal hayata katılması için araştırmalar çalışmalar yapmaktadır. Birçok ülkede, vatandaşlara ve yerel sorunlara yakın olmaları nedeniyle önemli hizmet birimleridir. Un Women örgütünün artan önemine rağmen, kadınların yerel birimlerde temsili oldukça sınırlıdır. Birçok ülkede kadınların siyasi, idari ve ekonomik hayata erkeklere göre daha az aktif olarak katıldıkları izlenmektedir. Yapılan tüm çalışmalara rağmen kadının hem ulusal hem de yerel siyasetteki temsilinde değişiklik olmadığı görülmüştür.
133 ülke ve bölge için mevcut veriler, kadınların yerel yönetimin müzakere organlarında temsilinin parlamentodakinden daha yüksek olduğunu, ancak yine de erkeklerle eşit şartlarda olmadığını göstermektedir. Un Women tarafından hazırlanan makalede ayrıca yerel seçimlerde yasal cinsiyet kotalarının kullanımını ve seçim sistemi türlerini, kadınların siyasi katılımına etkileyen faktörler olarak incelemektedir.
Dünya Ekonomik Forumu tarafından yayınlanan son Küresel Cinsiyet Uçurumu Raporu’na göre Türkiye, siyasi temsilde cinsiyet farkı açısından 149 ülke arasında 130. sırada ve yüksek insani temsilde emsalleri olan ülkeler arasında cinsiyet eşitliği konusunda en alt sırada yer almaktadır. Bu rapor, Yüksek Seçim Kurulu’ndan alınan verileri kullanarak Türkiye genelinde yerel ilçe meclislerinde kadınların payını yeniden hesaplayıp kadınların meclislerde daha yüksek paya sahip oldukları için politika oluşturmayı etkileme olasılığının daha yüksek olduğu ilçelerdeki belediyelere odaklanmaktadır.
Araştırmacılar, altı farklı ilde beş farklı partiden 31 kadın siyasetçi ile yüz yüze, görüşmeler gerçekleştirmiştir. İstanbul, Bursa, Diyarbakır, İzmir, Ankara ve Adana’da farklı siyasi partilerden kadın siyasetçiler ve siyasete aday olma konusundaki görüşleri ve siyasi görüşleri, partilerine bakışları incelenmiştir. Veri ayrıştırma sorunları, yetersiz kullanılan seçim verileri ve kadınların yerel yönetime tam ve etkin katılımını sağlamak için yeni veri toplama araçlarına duyulan ihtiyaç da dahil olmak üzere, kadınların yerel düzeyde siyasi katılımına ilişkin kalan veri boşlukları da tartışılmakta ve eksiklikler konusunda çalışmalar yapılmaktadır. Sürdürülebilir Kalkınma Hedefi (SKH) göstergesi 5.5.1b’nin tek koruyucu kurumu olarak UN Women tarafından yerel yönetimde kadınların temsiline ilişkin veriler ve analizler sunmaktadır. Kadınların yerel düzeyde siyasi katılımına ilk kez kapsamlı bir genel bakış sağlayarak, küresel anlatıyı ulusaldan yerel karar alma gücüne, daha az bilinen ancak kritik bir yönetim düzeyine kaydırmaya yardımcı olmayı hedeflemiştir.
BM Kadınları, kadınların yerel yönetimlerdeki temsiline ilişkin veri ve analizleri sürekli ve düzenli olarak hazırlamaktadır. Kadınlarla ilgili ilk kez ayrıntılı bir çalışma ile yerel siyasi katılım hazırlanmıştır. Kadınların yerel yönetimlerde görev alabilmeleri için tüm olanakları inceleyen Un Women, gerekli önerileri sunmaktadır. Kadınların siyasete katılımını etkileyen faktörler olarak yerel seçimlerde yasal cinsiyet kotalarının kullanımı ve seçim sistemi türleri incelenip seçenekler hazırlanmaktadır.
UN Women – IPU “Siyasette Kadın 2021” haritasına göre: Parlamentolarda, bakanlıklarda, devlet ve hükümet başkanlıklarında kadın oranı artmış ancak kadınların temsili hala yetersiz kalmıştır.
Birleşmiş Milletler Kadın Birimi (UN Women) ve Parlamentolar Arası Birlik (IPU) tarafından yayınlanan “Siyasette Kadın 2021” haritası verilerine göre, 1 Ocak 2021 itibarıyla;
Dünya genelinde parlamentolardaki kadın milletvekili oranı küçük bir artış göstererek yüzde 25.5’e çıktı. Geçen yıl bu oran yüzde 24.9’du.
Bakanlık pozisyonlarındaki kadınların oranı yüzde 21.9’a çıktı.
22 ülkenin hükümet ve devlet başkanları kadın. Bu sayı 2019’da 20’ydi.
Devlet başkanı kadın olan ülkelerin oranı %5.9.
Hükümet başkanı kadın olan ülkelerin oranı %6.7.
Bu oranlar erkek ve kadın nüfusu oranlarına göre hesaplandığında arada uçurum vardır. Sosyal hayatta ve siyasette kadın temsil oranı çok düşük kalmıştır.
Kadınların güçlü önsezileri, sabrı, sorumluluk duygusu ve iletişim becerileri erkeklere göre daha iyi olduğun için onları avantajlı bir konuma getirir hem iş hayatında hem de siyasette. Ancak birçok ülkede herhangi bir yasal engel olmamasına rağmen kadınların iş ve siyasi hayata katılım oldukça sınırlıdır. Bir şekilde yer bulmayı başaran kadınların iş hayatında ya da siyasette hak ettikleri ya da istedikleri konuma ulaşmak için erkek yaşıtlarından daha fazla çaba göstermeleri gerekmektedir. Erkeklerden çok daha fazla engelle mücadele ettikleri için bu durum onların özgüvenlerini azaltmakta ve uzak durmalarına neden olmaktadır. Kadınların iş ya da siyasette hak ettikleri ya da karşılaştıkları yere ulaşmak için erkek akranlarından daha fazla çaba göstermeleri psikolojik bir engeldir. Cinsiyet ayrımcılığı tüm dünyada yaygın bir sorundur. Cinsiyet eşitliği az sayıda ülkede sağlanmış olsa da bu ayrım tüm dünyada derinleşmektedir. Kadınları siyasete dahil ederek toplumsal cinsiyet eşitsizliği çözülebilir. Kadınların siyasi haklarını, sosyal yaşam haklarını ve iş hayatında eşit koşullarda çalışma haklarını elde etmek için daha uzun süre mücadele edecekleri görülmektedir.
RESOURCES
April 2016European Journal of Interdisciplinary Studies 4(2):212 from; https://www.researchgate.net/publication/318538361_The_Representation_of_Women_in_Turkish_Local_Governments
Women’s representation in local government: A global analysis. (n.d.). UN Women – Headquarters. https://www.unwomen.org/en/digital-library/publications/2022/01/womens-representation-in-local-government
Women’s Political Participation in Turkey: Female Members of District Municipal Councils. (n.d.). The Raoul Wallenberg Institute of Human Rights and Humanitarian Law. Retrieved April 8, 2022, from https://rwi.lu.se/pyramid-publications/womens-political-participation-in-turkey-female-members-of-district-municipal-councils/
Öztepe, M. C., & Yavuzçehre, P. S. (n.d.). The Representation of Women in Turkish Local Governments. Www.academia.edu. Retrieved April 8, 2022, from https://www.academia.edu/25161801/The_Representation_of_Women_in_Turkish_Local_Governments
Siyasal, T., Kadınlar Ve Türk, Y., Parlamenterler, K., Bir, Ü., & Mehtap, Ç. (n.d.). A STUDY ON WOMEN IN TURKISH POLITICAL LIFE AND THE TURKISH WOMEN PARLIAMENTARIANS *. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Fırat University Journal of Social Science Cilt, 2, 287–300. Retrieved April 8, 2022, from https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/715891
