Türkiye bir deprem ülkesi ve her yıl binlerce insan deprem felaketinden etkileniyor. Özellikle çocuklar, depremin yarattığı psikolojik travmayı yetişkinlerden çok daha derin yaşayabiliyor. 6 Şubat 2023’te yaşanan Kahramanmaraş merkezli depremler, yaklaşık 4,8 milyon çocuğun psikolojik, fiziksel ve sosyal olarak sarsılmasına neden oldu.
Deprem haftası kapsamında bilgiler veren Uzman Klinik Psikolog Yağmur Taş Gül, afetlerin çocuklar üzerindeki psikolojik hasarlarını ve bu süreçte yapılması gerekenleri anlattı.
Afet Psikolojisi Nedir?
Dr. Gül, ülkemizde ve dünyada pek çok kez şahit olduğumuz ve bizi derinden etkileyen afetlerin fiziksel yıkımların yanı sıra ruh sağlığımıza da zarar verdiğini vurguladı. Afet psikolojisi hakkında bilgi veren Dr. Gül, afet psikolojisi alanında yapılan çalışmaların afetlerin bireyler üzerindeki kısa ve uzun vadeli psikolojik etkilerini incelediğini belirtti. Deprem gibi büyük felaketlerin yalnızca fiziksel yıkımlara değil, psikolojik ve sosyal kayıplara da neden olduğunu aktaran Uzman Klinik Psikolog Yağmur Taş Gül bu alandaki çalışmaların iki odakta ele alındığını aktardı.
Dr Gül; “Afet psikolojisi sadece iyileşme süreciyle sınırlı bulunmuyor. Aynı zamanda, afetlere karşı psikolojik dayanıklılığı artırmak, afet bilinci oluşturmak ve kriz anlarında uygulanabilecek psikolojik müdahaleleri içeren bir süreci kapsıyor” dedi.
Deprem Sonrası Çocukların Psikolojisi
Çocukların afeti anlamlandırma biçiminin yetişkinlerden farklı olduğunu belirten Dr. Gül, psikolojik desteğe daha fazla ihtiyaç duyduklarını aktardı. Özellikle küçük çocukların bu süreçte ebeveynlerinden ayrılma korkusu yaşayabileceğini ve yalnız kalmak istemeyebileceğini vurgulayan Dr. Gül deprem sonrası sık görülen psikolojik tepkileri şöyle sıraladı:
• Sürekli tetikte hissetme ve aşırı korku
• Kabuslar ve uyku problemleri
• Anksiyete ve depresyon belirtileri
• Öfke nöbetleri ve huzursuzluk
• Sürekli ağlama ve içe kapanma
Dikkat dağınıklığı ve öğrenme güçlüğü
Afet Sonrası Ebeveynlere Öneriler
Çocuklar için güvenli bir ortam oluşturmak, iyileşme sürecinin en kritik adımlarından biri. Uzman Klinik Psikolog Yağmur Taş Gül, ailelerin ve öğretmenlerin dikkat etmesi gereken noktaları da paylaştı:
Duygusal destek sağlayın: Çocuklara “Şu an güvendeyiz, buradayız, yanındayız” mesajı verilmeli.
Duygularını ifade etmelerine izin verin: Çocuklar farklı tepkiler verebilir. Onları yargılamadan dinlemek önemlidir.
Afetle ilgili basit ve anlaşılır bilgiler verin: Aşırı detay vermek kaygıyı artırabilir.
Sosyal medyayı sınırlandırın: Deprem görüntülerine sürekli maruz kalmaları travmayı derinleştirebilir.
Günlük rutinleri devam ettirin: Belirsizlik, çocuklarda kaygıyı artırır. Mümkün olduğunca düzen korunmalıdır.
Nefes egzersizleri ve rahatlama teknikleri öğretin: Derin nefes alma teknikleri çocukları sakinleştirir.
Hikaye anlatımı ve oyunları kullanın: Çocuklar oyun oynayarak travmalarını işleyebilir.
Eğer çocukların kaygıları artıyorsa ve günlük yaşamlarını sürdürmekte zorlanıyorsa, bir uzmandan destek almak gerekebilir.
Afet Sonrası Okullarda Çocuklara Destek Olmanın Önemi
Uzman Klinik Psikolog Yağmur Taş Gül, okulların afet sonrası çocukların psikolojik iyileşmesi için kritik bir rol oynadığını belirterek eğitim kurumlarının yapması gerekenleri de şöyle sıraladı:
Okulun fiziksel güvenliğini sağlamak: Çocukların kendilerini güvende hissetmeleri için bulundukları mekanların sağlamlığı önemli rol oynar.
Psikolojik destek hizmetleri sunmak: Çocukların yaşadıkları travmayı paylaşabilecekleri ortamlar oluşturmak büyük fayda sağlar.
Sanat ve terapi atölyeleri düzenlemek: Resim, yazı yazma, grup terapileri çocukların duygularını ifade etmelerine yardımcı olabilir.
Afet eğitimi vermek: Çocukların deprem anında ne yapılması gerektiği konusunda bilinçlendirilmesi paniği azaltır.
Deprem Sonrası Psikolojik Etkiler Nelerdir?
Deprem gibi travmatik olaylar, insanlarda hem kısa hem de uzun vadeli psikolojik etkiler bırakabilir. Güneşli Erdem Hastanesi’nde görev yapan Uzman Klinik Psikolog Yağmur Taş Gül, psikolojik destek alınmadığı takdirde daha kalıcı hale gelebilecek etkileri şöyle sıralıyor:
Kısa Vadeli Etkiler:
• Şok ve inkar
• Yoğun kaygı, korku ve panik
• Uyku bozuklukları
• Öfke nöbetleri
• Konsantrasyon kaybı
• İştahta değişimler
Uzun Vadeli Etkiler:
• Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB)
• Depresyon ve anksiyete bozuklukları
• Sosyal izolasyon
• Kayıp ve yas süreci
Afet Sonrası Yetişkinler İçin Psikolojik Destek Yöntemleri
Yetişkinler de depremin psikolojik etkilerini uzun süre taşıyabilir. Dr. Gül, afet sonrası psikolojik dayanıklılığı artırmak için aşağıdaki yöntemleri öneriyor:
Duygularınızı paylaşın: Travmayı bastırmak yerine, güvendiğiniz kişilerle konuşun.
Rutinlerinizi yeniden oluşturun: Günlük hayata geri dönmek, kontrol duygusunu artırır.
Nefes ve gevşeme egzersizleri yapın: Stresle başa çıkmada nefes ve gevşeme egzersizleri etkilidir.
Sosyal destek gruplarına katılın: Toplumsal bağları güçlendirmek iyileşmeyi hızlandırır.
Olumlu ve gerçekçi düşünceler geliştirin: “Ben güçlüyüm ve bu süreci atlatabilirim” gibi düşünceler, psikolojik dayanıklılığı artırır.
Profesyonel destek alın: EMDR ve Bilişsel Davranışçı Terapi gibi yöntemler, travma sonrası iyileşme sürecini hızlandırabilir.
Psikolojik Destek Almak Neden Önemli?
Dr. Gül, deprem gibi büyük afetlerden etkilenen herkesin psikolojik destek almasını öneriyor ve faydalarını aşağıdaki şekilde belirtiyor:
• Travmanın etkilerini azaltır.
• Duyguların sağlıklı bir şekilde ifade edilmesini sağlar.
• Uzun vadede oluşabilecek psikolojik rahatsızlıkları önler.
• Rutinlere geri dönmeyi kolaylaştırır.
