Zehir denildiğinde çoğumuzun aklına doğada rastlanan zehirli mantarlar, yılan sokmaları ya da ilaçların aşırı dozda alınması gelir. Oysa günlük yaşamda farkında olmadan karşılaştığımız ve yavaş yavaş vücudumuza giren birçok “gizli zehir” vardır. Bunlar plastiklerden gıdalara, kozmetiklerden ambalajlara, hatta soluduğumuz havaya kadar her yerde karşımıza çıkar. Çoğu zaman görünmez oldukları için dikkatimizi çekmezler ama uzun vadede sağlığımız üzerinde ciddi etkiler bırakabilirler.
Kozmetik ürünler, pek çoğumuzun her gün cildine sürdüğü ama içeriklerine fazla dikkat etmediği ürünlerdir. Paraben ve formaldehit içeren maddeler, koruyucu olarak birçok şampuan, krem ve makyaj malzemesinde bulunur. Bu kimyasallar deriden emilerek vücuda geçebilir. Araştırmalar, uzun süreli kullanımda alerjik reaksiyonlar, hormon dengesizlikleri ve bazı kronik hastalıklarla ilişki olduğunu göstermektedir. Bu nedenle kozmetik ürün alırken içerik listesine dikkat etmek, daha doğal formülleri tercih etmek büyük önem taşır.
Gıdalar ve evde kullandığımız ürünler, düşündüğümüzden çok daha masum değildir. İşlenmiş etlerde sıklıkla kullanılan sodyum nitrit, etin raf ömrünü uzatmak ve rengini korumak için eklenir; ancak vücutta nitrozamin adlı bileşiklere dönüşerek uzun vadede kanser riskini artırabilir. Yapay tatlandırıcılardan aspartamın fazla tüketimi baş ağrıları, ruh hali değişiklikleri ve nörolojik yan etkilerle ilişkilendirilmiştir. Günümüzde diyet ürünlerin ve hazır içeceklerin büyük kısmında yapay tatlandırıcı bulunduğu düşünüldüğünde, bu tehlike göz ardı edilemez. Hayatımızın vazgeçilmez bir parçası haline gelen plastik kaplarda bulunan bisfenol A (BPA) ve ftalatlar, bilimsel çalışmalarda endokrin bozucu maddeler olarak tanımlanır. Bu kimyasallar, vücudun hormon dengesini olumsuz etkileyebilir. Özellikle sıcak yiyecek veya içeceklerin plastik kaplarda saklanması, bu maddelerin sıvıya geçmesine yol açar. BPA ve benzeri maddelerin, hormonal denge bozuklukları, sinir sistemi ve bağısıklık problemleri ve doğurganlık ile ilişkili olabileceğini göstermektedir. Günlük yaşamda sağlıklı bir tercih olarak cam ya da paslanmaz çelik kullanmak basit ama etkili bir çözüm olabilir.
Evde temizlik amacıyla kullandığımız ürünler de görünmez tehlikeler taşır. Çamaşır suyu ile asitli temizleyicilerin karıştırılması sonucu ortaya çıkan gazlar akut zehirlenmelere yol açabilir. Amonyaklı ürünlerin fazla solunması ise bronşlarda tahrişe neden olur ve özellikle kapalı alanlarda kontrolsüz kullanım solunum yolu sorunlarını tetikleyebilir. Bu nedenle temizlik ürünleri hiçbir zaman karıştırılmamalı, uygulama sırasında ortam iyi havalandırılmalı ve pencereler açık tutulmalıdır.
Günlük yaşamda gözden kaçan bir diğer konu ise gıda saklama koşulları ve ambalajlardır. Uzun süre saklanan konserve ürünlerde, uygun koşullar sağlanmazsa “Botulinum toksini” gibi son derece güçlü zehirler gelişebilir. Plastik ambalajlarda saklanan yağlı yiyeceklerde ise kimyasal sızıntılar oluşabilir. Ayrıca, tek kullanımlık köpük tabaklar ve alüminyum folyolar da sıcak yiyeceklerle temas ettiğinde zararlı bileşiklerin yiyeceğe geçmesine neden olabilir. Basit görünen bu detaylar, aslında sağlığımızı yıllar içinde etkileyen faktörler arasındadır.
Soluduğumuz hava bile sanılandan daha fazla risk taşır. Sigara dumanı, araç egzozu, hatta evde yakılan mum ve tütsüler, gözle görülmeyen zararlı partiküller bırakır. Bu partiküller akciğerlere yerleşerek uzun vadede kronik bronşit, astım ve kalp-damar hastalıklarına katkıda bulunabilir. Özellikle çocuklar ve yaşlılar bu zararlı etkilere karşı daha hassastır. Evlerin düzenli olarak havalandırılması, hava filtreleri kullanılması ve sigaradan uzak durulması en etkili korunma yollarıdır.
Bütün bu bilgiler ilk bakışta endişe verici görünebilir. Ancak asıl amaç korkutmak değil, farkındalık yaratmaktır. Çünkü alınacak basit önlemlerle bu riskleri büyük ölçüde azaltmak mümkündür. Tek kullanımlık plastikleri hayatımızdan çıkarmak, gıdalarda etiket okumayı alışkanlık haline getirmek, kozmetiklerde daha doğal içerikleri tercih etmek ve yiyecekleri uygun koşullarda saklamak sağlığımızı korumak için güçlü adımlardır. Sağlıklı bir yaşam için en önemli silahımız, görünmeyen tehlikelere karşı bilinçli seçimler yapabilmektir. Sağlıkla kalınız…
