Yaz mevsimiyle birlikte sahiller, parklar, açık hava aktiviteleri yeniden hayatımıza girerken, cilt sağlığı açısından tehlikeli bir süreç de başlıyor. Özellikle kontrolsüz ve bilinçsiz güneşlenme, sadece geçici rahatsızlıklara değil, uzun vadede cilt kanseri gibi ciddi sağlık sorunlarına yol açabiliyor. Dermatoloji Uzmanı Dr. Burcu Barutcugil, güneşin zararlı etkilerinden korunmanın yollarını ve dikkat edilmesi gereken riskleri tek tek açıklıyor.
Güneş Yanığı Nedir ve Neden Oluşur?
Güneş yanığı, cildin ultraviyole (UV) ışınlarına maruz kalmasıyla ortaya çıkan bir tür inflamasyondur. Genellikle açık tenli, hassas ciltli bireylerde daha yaygın görülür. Yanık derecesine göre ciltte kızarıklık, ağrı, su toplama, soyulma ve hassasiyet gibi belirtiler oluşabilir. Dermatoloji Uzmanı Dr. Burcu Barutcugil, “Güneş yanıkları sadece yazın değil, dört mevsim görülebilir. Özellikle yüksek rakımlı bölgelerde UV ışınları daha yoğun olduğundan kışın bile yanık riski vardır” diye belirtiyor.
Kimler Daha Fazla Risk Altında?
Dermatoloji Uzmanı Burcu Barutcugil, “Çocuklarda cilt daha ince ve savunmasızdır. Erken yaşta maruz kalınan yanıklar, ilerleyen yıllarda cilt kanseri riskini artırır” diyerek ebeveynleri uyarıyor. Risk altında bulunan kişileri şöyle sıralıyor:
- Açık tenli, sarı veya kızıl saçlı bireyler
- Bebekler ve küçük çocuklar
- Güneş ışığına alışkın olmayan kişiler
- Hassas cilde sahip olanlar
- Güneş ışınlarına karşı duyarlılığı artıran ilaç kullananlar
Güneş Yanıklarının Uzun Vadeli Zararları
Yanık sadece geçici bir kızarıklık ya da acı değildir. Tekrarlayan güneş yanıkları ciltte kalıcı lekelenmeler, erken yaşlanma, elastikiyet kaybı ve en önemlisi DNA hasarı yaratabilir. Bu hasar zamanla bazal hücreli karsinom, skuamöz hücreli karsinom veya melanom gibi cilt kanseri türlerinin gelişmesine zemin hazırlar. Dr. Burcu Barutcugil, “Birçok kişi sadece estetik kaygıyla cilt yanıklarından çekinirken, asıl tehdit vücudun hücresel düzeyde zarar görmesidir” diyor.
Korunmak Mümkün: Güneşten Etkin Korunma Yöntemleri
Dermatoloji Uzmanı Dr. Burcu Barutcugil, etkili güneşten korunmanın püf noktalarını şöyle sıralıyor:
- Geniş spektrumlu (UVA+UVB) güneş koruyucu kullanın. En az SPF 30, tercihen SPF 50 olmalı.
- Güneş kremi dışarı çıkmadan 30 dakika önce uygulanmalı ve her iki saatte bir yenilenmeli.
- Deniz veya havuz sonrası mutlaka tekrar sürülmeli.
- Şapka, güneş gözlüğü ve ince uzun giysilerle fiziksel koruma sağlanmalı.
- 10.00-16.00 saatleri arasında doğrudan güneşe çıkmaktan kaçınılmalı.
- Bebekler 6 aydan küçükse doğrudan güneş ışığına maruz bırakılmamalıdır.
Güneş Kremi Kullanımında Yapılan Yaygın Hatalar
Birçok kişi güneş kremini yanlış şekilde kullanıyor. Dr. Barutcugil, şu noktalara dikkat çekiyor:
- Güneş kremi sadece yüz için değil, kulak arkası, ense, ayak üstü gibi bölgeler için de kullanılmalı.
- Günlük nemlendiricili ürünlerin SPF içermesi koruma sağlamaz. Güneş koruyucu ürün ek olarak uygulanmalıdır.
- Bulutlu havada yanmazsınız sanmayın; UV ışınlarının %80’i bulutlardan geçer.
Güneş Koruyucular Güvenli mi? Doğru Ürün Nasıl Seçilmeli?
Son yıllarda bazı güneş koruyucu ürünlerin içeriğinde yer alan kimyasalların kanserojen olabileceği yönünde tartışmalar gündemde. Dermatoloji Uzmanı Dr. Burcu Barutcugil, bu konuyla ilgili şunları belirtiyor: “Her güneş koruyucu zararlı değildir. Burada önemli olan ürünün içeriğidir. Oksibenzon, oktinoksat gibi bazı kimyasalların hormon sistemine etki edebileceği düşünülüyor. Bu nedenle özellikle çocuklar ve hassas ciltler için mineral bazlı (fiziksel filtreli) güneş koruyucular tercih edilmelidir.”
Dr. Barutcugil ayrıca, ‘Paraben, parfüm ve alkol içermeyen, dermatolojik olarak test edilmiş ürünler’ kullanmanın daha güvenli olduğunu belirtiyor. Ürün seçiminde dermatolog önerisi almak, içerik listesini incelemek ve güvenilir markaları tercih etmek önem taşıyor.
Güneş Yanığı Oluştuysa Ne Yapmalı?
Yanık oluştuysa ilk adım hemen güneşten uzaklaşmak ve soğuk suyla duş almak olmalı. Dr. Burcu Barutcugil şu önerilerde bulunuyor:
- Aloe vera içeren serinletici nemlendiriciler kullanılabilir.
- Su toplaması varsa patlatılmamalı, enfeksiyon riski taşır.
- Aşırı acı durumunda ağrı kesici kullanılabilir.
- Cildi ovmak veya peeling uygulamak yanlıştır.
- Şiddetli vakalarda veya enfeksiyon belirtilerinde doktora başvurulmalıdır.
Cilt Kanseri Riski: Tek Bir Yanık Yeterli Olabilir
Yapılan araştırmalara göre, çocukluk çağında yaşanan sadece bir şiddetli güneş yanığı, ilerleyen yaşlarda melanom riskini iki katına çıkarabiliyor. Bu nedenle yaz tatili öncesi değil, yıl boyunca sürdürülen bir koruma alışkanlığı geliştirmek kritik önem taşır.
Dr. Burcu Barutcugil, “Güneşlenmek bir yaşam stili olabilir ama güneş yanığı yaşam boyu iz bırakabilir. Cilt sağlığı, korunmaya alışmakla başlar” diyerek bilinçli güneşlenmenin önemini vurguluyor.
Güneşten Korkmayın, Bilinçli Yararlanın: D Vitamini Dengesi Nasıl Sağlanmalı?
Güneşin zararlarından korunmak kadar, ondan doğru şekilde faydalanmak da önemli. Güneş ışınları, vücudun D vitamini sentezi yapabilmesi için en önemli kaynaktır. Ancak fazla korunma veya tamamen kaçınma, D vitamini eksikliğine yol açabiliyor. XX Erdem Hastanesi’nde görev yapan Dermatoloji Uzmanı Dr. Burcu Barutcugil bu dengeyi şöyle açıklıyor:
“Günün erken saatlerinde yani sabah 10.00’dan önce ya da akşamüstü 16.00’dan sonra, 10–15 dakika boyunca yüz, kollar gibi alanları güneşe maruz bırakmak, vücudun D vitamini üretmesi için yeterlidir. Bu süre kişiden kişiye ve cilt rengine göre değişebilir.”
Ayrıca, Dr. Burcu Barutcugil’e göre bu süre dışında güneşe çıkılacaksa mutlaka güneş koruyucu kullanılmalı. Çünkü cilt D vitamini üretirken aynı zamanda UVB ışınlarına karşı korunmasız kalabilir. Bu nedenle kısa süreli, doğrudan temas ve gölgede kalma süresi dengeli planlanmalı.
