Tam kapanma: Covid salgınında ülkeler vatandaşlarına nasıl ve ne kadar ekonomik yardımda bulunuyor?
Türkiye’de hükümet Mart 2020’de 100 milyar TL’lik “Ekonomik İstikrar Kalkanı” adlı teşvik paketini açıkladı. Paket kapsamında kısa çalışma ödeneği ile üretime ara veren işyerlerinde çalışanlara geçici gelir desteği, ihtiyaç sahibi ailelere 2 milyar TL’lik bir kaynak aktarımı, ücretsiz izne ayrılan, kısa çalışma ödeneğinden yararlanamayan veya işten çıkarıldığında işsizlik ödeneğine hak kazanamayan işçilere günlük 39,24 TL destek gibi yardımlar belirlendi. Sosyal destekler kapsamında hanelere Ağustos 2020’den itibaren üç faz halinde 1000’er lira destek verildi, en düşük emekli aylığı 1500 liraya yükseltildi. Aylık geliri 5000 liradan az olanlara temel ihtiyaç desteği ve kredi imkânı tanındı. Hükümetten maddi desteklere ilişkin daha sonra da çeşitli açıklamalar geldi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan sokağa çıkma kısıtlamalarından etkilenen toplam 1 milyon 239 bin 438 kişiye 3 ay süreyle ayda bin lira destek ödemesi yapılacağını duyurdu. duyurdu, geçtiğimiz ay ise yüzde 50 kapasite ile çalışan esnafa 1500 TL nakit destek yapılacağını açıkladı. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, “Sosyal Koruma Kalkanı” programı kapsamında vatandaşlara aktarılan desteğin “60 milyar lirayı aştığını” açıkladı. İçişleri Bakanlığı’nın Pazartesi açıkladığı son genelgede ise, 29 Nisan akşamından 17 Mayıs’a kadar sürecek kesintisiz sokağa çıkma kısıtlamasından etkileneceklere yönelik bir mali destek planının yer almaması eleştiriliyor. Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) Araştırma Merkezi’nin IMF verilerine dayanan araştırmasında, Türkiye’nin Covid-19 ile mücadele için en az nakit harcama yapan ve gelir desteği ayıran ülkelerden biri olduğu belirtiliyor. Raporda Türkiye’nin toplam gelir ve harcama desteği (sağlık harcamaları dahil) 7,6 milyar dolar ile milli gelirinin sadece yüzde 1,1’ini Covid-19 ile mücadeleye ayırdığı vurgulandı. IMF’nin Nisan ayındaki raporunda ise bu oran yüzde 1,9 olarak açıklandı.
Peki hangi ülke nasıl ve ne kadar ekonomik destek veriyor?
ABD Başkanı Joe Biden, göreve geldikten sonra Ocak ayında 1,9 trilyon dolarlık bir ekonomik teşvik paketi imzaladı. Uluslararası Para Fonu’nun (IMF) verilerine göre ABD milli gelirinin yüzde 25,4’ünü bu yardımlara ayırdı.
İngiltere; Milli gelirinin yüzde 16,3’ünü yardımlara ayıran İngiltere’de en çok bilinen gelir desteği uygulaması, ücretsiz izin planı. Bu plan ile pandemi nedeniyle çalışamayacak durumda olanların, çalışamadıkları saatlere göre maaşlarının yüzde 80’ini devlet karşıladı. Ayda en fazla 2 bin 500 sterlin maaş desteği verildi. Sistem özetle şöyle: İşveren çalışana maaşını vermeye devam ediyor, çalışanın gelirinden vergi kesiliyor. Ancak kişi, yardımdan yararlandığı süreçte aslında şirketin bir çalışanı pozisyonunda olmuyor. Çalışanın bu yardım sona erince işine devam etmesi de garanti değil. Öte yandan hükümet paket servisle sınırlanan kafe ve restoranlardan yemek alınmasını teşvik etmek için “Dışarıda ye, yardım et” sloganıyla bir kampanya başlattı; Ağustos ayı boyunca bu işletmelerin müşterilerine yaptığı yüzde 50 indirimi karşılamayı kabul etti.İngiltere’de serbest meslek sahibi 600 binden fazla kişiye de bir gelir destek planı sunuldu ancak istenilen sonuç alınamadı. Cirosunun yüzde 30 ya da daha fazlasını kaybeden işyerlerine kârının yüzde 80’ine kadar hibe verilebiliyor. Aralık ayında getirilen son kısıtlamalar Nisan ayından itibaren kademeli bir şekilde kaldırılmaya başlandı. 12 Nisan’da önlemler gevşetilerek mağazalar, kuaförler, spor salonları ve kütüphaneler de tekrar açıldı, restoranlar ve publar açık hava alanlarında hizmet vermeye başladı. 21 Haziran itibarıyla tüm sektörlerin faaliyete geçmesi bekleniyor. İngiltere hükümeti 9 milyondan fazla insanın yararlandığı bilinen planı, kademeli normalleşme sonrası, Eylül ayına dek uzattı.
Almanya’da koalisyon hükümeti pandeminin başlangıcından bu yana 156 milyar euro, 130 milyar euro ve 60 milyar euro değerinde üç mali teşvik paketi açıkladı. Ülkede milli gelirin yüzde 11’i yardımlara ayrıldı. Avrupa’nın en büyük ekonomisi olan Almanya, Mayıs 2020’de resesyona girdiğini açıklamıştı. Koronavirüs salgınında hâlihazırda devam eden üçüncü dalga ekonomiyi sarsmıştı. Teşvikler kapsamında gıda ürünlerinde KDV oranı yüzde 7’den yüzde 5’e çekildi. Tüketimi artırma amacıyla katma değer vergisi geçici olarak yüzde 19’dan 16’ya düşürüldü.”Herkes için bir teşvik paketi” sloganıyla salgından etkilenen ailelere, işsizler, yaşlılar ve gençlere ek mali destek veriliyor. Küçük işletme sahipleri ve serbest meslek çalışanları da 50 milyar euroluk yardımdan yararlanıyor. Şubat ayında ailelere çocuk başına daha önceki 300 euroluk yardıma ek, bir seferlik 150 euro yardım yapılacağı açıklandı. Sanat ve sanatçıya destek için bütçeden 2 milyar euro ayrıldı.
Rusya, Moskova, Milli gelirinin yüzde 2,9’unu mali teşviklere ayıran Rusya’da ekonomik teşvik paketi kapsamında farklı uygulamalar var. İşsizlik yardımının 5 ay süreyle asgari ücret düzeyine çekilmesi, karantinadakilere hastalık izni ve mali yardım verilmesi, çocuklu ailelere bir defalık nakit yardımlar, en çok etkilenen sektörlere devlet yardımları ve vergi erteleme bunlardan bazıları. Son olarak işsizlere yardım 8 bin rubleden (107 dolar) 12 bin 130 ruble (162 dolar) olan asgari ücrete çıkarıldı.
Hindistan, Hindistan Başbakanı Narendra Modi, 2020’de salgının ekonomik etkileriyle mücadelede, 20 trilyon rupilik (265 milyar dolar) ilk destek paketini açıkladı. Ülkede mali yardımlar milli gelirin yüzde 3,1’i seviyesinde. Paket kapsamında yeni tesisler için vergi indirimi ve yabancı şirketler için yatırımcıları özendirici teşvikler ile küçük işletmelere kredi desteği gibi önlemler alındı. Hindistan hükümeti Kasım ayında 35 milyar dolarlık mali teşvik paketini de duyurdu. Göçmenler, çiftçiler ve sokak satıcıları başta olmak üzere dar gelirlilere özel yardımlar belirlendi. 8 milyondan fazla çiftçiye 26,25 dolar yardım verileceği açıklandı. Ülkede yoksullara her ay 5 kg buğday veya pirinç yardımı, emekli, engelli ve dullara 13 dolar, kadınlara 19,6 dolar doğrudan nakit yardımı yapılıyor. Hindistan hükümeti ve Dünya Bankası, Aralık ayında yoksullara destek için 400 milyon dolarlık yardım projesine imza attı.
