Mobbing, yalnızca yüksek sesle bağıran bir yöneticiden ibaret değildir. Bazen sessizliktir, bazen yok saymaktır, bazen görünürde övgü altında saklanan bir baskıdır.
Türkiye’de özellikle kadın çalışanlar için mobbing, çoğu zaman fark etmeden maruz kalınan bir psikolojik şiddet türüdür.
Kadınların iş hayatında “uyumlu”, “nazik”, “sorunsuz” olması beklentisi; mobbingin görünmezliğini daha da artırmaktadır. Çünkü birçok kadın yaşadığının mobbing olduğunu bile fark etmeden yıllarca aynı düzenin içinde kalabilmektedir.
Kadınlara Yönelik Mobbing Neden Daha Yaygın?
Türkiye’de kadın çalışanların mobbinge daha açık olmasının bazı yapısal nedenleri var:
- Toplumsal rol beklentileri: Kadınların “duygusal”, “ılımlı”, “ses çıkarmayan” olması bekleniyor.
- Erkek ağırlıklı yönetim kadroları: Üst pozisyonlarda hâlâ erkeklerin fazla olması güç dengesini bozuyor.
- Hamilelik ve doğum izni sonrası ayrımcılık: En yaygın mobbing nedenlerinden biri.
- Kadının başarısının tehdit olarak görülmesi: Özellikle yetenekli kadınlara karşı “sessiz rekabet mobbingi” uygulanıyor.
Bu durumlar, kadınların işyerinde daha kolay hedef haline gelmesine yol açmaktadır.
Türkiye’de En Sık Görülen Mobbing Türleri
Kadın çalışanların maruz kaldığı mobbing her zaman bağırmak, azarlamak gibi görünmez.
Çoğu zaman çok daha ince, “kültürel olarak kabul edilmiş” davranışlar şeklindedir.
1) Yok Sayma
Kadının toplantılara çağrılmaması, görüşlerinin not edilmemesi, konuşunca sözünün kesilmesi.
2) Performansı Bilerek Düşürme
Sürekli düşük puan verilmesi, anlamsız hedefler koyulması, başarıların görmezden gelinmesi.
3) Aşırı İş Yükü veya Yetersiz İş Verme
Kadının yeteneğinin altında iş verilerek pasifize edilmesi veya “nasılsa yapar” denilerek kaldıramayacağı kadar iş yüklenmesi.
4) Şaka Kılıfında Ayrımcılık
“Sen kadınsın yapamazsın”,
“Evlenince bırakırsın zaten”,
“Yönetici olmak zor gelir sana” gibi sözler.
5) Hamilelik ve Doğum Sonrası Baskı
Hamile kadınlara:
- Terfi vermeme,
- Görev yerini değiştirme,
- İşten ayrılmaya zorlama en yaygın mobbing örnekleridir.
6) Psikolojik İzolasyon
Ekip iletişiminden koparmak, odasını değiştirmek, bilgi vermemek.
Peki Mobbing Olduğunu Nasıl Anlarız?
Bir davranışın mobbing sayılması için:
- Süreklilik göstermesi
- Kasıtlı olması
- Çalışanı yıpratmayı hedeflemesi gerekir.
Tek bir olay çoğu zaman mobbing sayılmaz; fakat sistematik her davranış hukuken psikolojik tacizdir.
Türkiye’de Mobbingin Hukuki Karşılığı
Mobbing;
- Türk Borçlar Kanunu,
- İş Kanunu,
- Türk Medeni Kanunu,
- Anayasa,
- Yargıtay içtihatları çerçevesinde değerlendirilir.
Kadının mobbing karşısında dava türüne göre talep edebileceği haklar:
- Manevi tazminat
- İş akdinin haklı nedenle feshi
- Kıdem tazminatı
- Boşta geçen süre ücretleri
- Ayrımcılık tazminatı
Mobbingi İspat Etmek Zor mu?
Kadınlar çoğu zaman “Nasıl ispat edeceğim?” kaygısıyla susuyor. Oysa Türkiye’de mobbing davalarında ispat tamamen çalışana yüklenmez.
Kadının yapması gerekenler:
- Yazılı delil toplamak
- Mail, mesaj, toplantı kayıtlarını saklamak
- Tanık belirlemek
- Performans notlarını kaydetmek
- Gerekiyorsa noterden ihtar çekmek
Yargıtay’ın yerleşik içtihatlarına göre mobbingin varlığı olayların genel akışına bakılarak da kabul edilebiliyor.
Kadınlar Neden Hak Aramaktan Çekiniyor?
Bunun üç ana nedeni var:
- İşini kaybetme korkusu
- “Abartılıyor” denmesinden çekinme
- Mobbingin ne olduğunu bilmemek
Fakat bilinmesi gereken en önemli şey şu:
Mobbing bir davranış değil, sistematik bir şiddettir. Maruz kalan çalışanlar ise hukuken koruma altındadır.
Susmak Mobbingi Güçlendirir
Türkiye’de kadınların iş hayatındaki en büyük engellerinden biri, mobbingin “normalleşmiş” olması. Oysa hiçbiri normal değil.
Bir kadın işyerinde sistematik baskıya uğruyorsa, bu yalnızca bir çalışma sorunu değil, bir insan hakları ihlalidir.
Kadınlar haklarını öğrendikçe, mobbing uygulayan sistemler tek tek çözülür. Çünkü bilginin olduğu yerde baskı değil, güç kazanır.
