Yaratıcılık nedir?
Yaratıcılığı birçok şekilde tanımlayabiliriz. Hem gündelik dilde, hem de tarihi metinlerde “deha”, “yetenek”, “Tanrı vergisi” ve “yaratıcılık” deyimleri eş anlamlı olarak kullanılmaktadır.
Yaratıcılığın temel bileşenleri
- Özgünlük: Yaratıcılık yeni ilişkiler, bakış açıları, betimleme yolları sezmeyi içerir.
- İşe yararlılık: Yaratıcılığın işe yarar olması her şeyden önce başkalarında yeni duygular uyandırması, esin yaratması ya da insan beyninin ulaşabileceği korkuyla karışık bir hayranlık hissi yaratabilmesinde yatar.
- Ürün ortaya koyma:: Yaratıcılığın son bileşeni ise sonuçta bir çeşit ürün ortaya koyması gerektirdiğidir. Yani yaratıcılık bir şeyin “yaratılmasını” gerektirir,
Yaratıcılığın üç bileşenden oluştuğunu düşünmekte yarar vardır. Yaratıcılık “bireyle” başlar. Daha sonra bu birey yaratıcı bilişsel bir “süreç” boyunca, bir sorunu ele alır ya da iyi bir soru sorar ve yeni bir kavramsallaştırma yolu arar. Süreç tamamlandığında ortada bir “ürün” vardır.
Yaratıcı Kişilik
Yaratıcı bireyleri tanımlayan kişilik özellikleri deneyime ve maceraya açık olma, asilik, bireysellik, duyarlılık, oyunculuk, ısrarcılık, merak ve sadeliktir.
Yaratıcı kişiler dünyaya, önyargılarla şekillenmemiş taze ve özgün bir şekilde yaklaşma eğilimindedirler. Daha az yaratıcı olanlar için apaçık ortada olan ve yaşama rahat bir yapı kazandıran düzen ve kurallar, yaşama farklı ve yeni gözle bakma eğiliminde olan yaratıcı
birey tarafından genelde algılanmaz. Deneyim ve maceraya çık olmanın en yakın dostu belirsizliklere tahammül edebilmektir. Cevaplanmamış sorular ve bulanık sınırlarla dolu bir dünyada yaşamak onlara daha fazla zevk verir.
Yaratıcı insanlar maceraperesttir. Dışarıdaki dünyanın sıradanlığına uyum sağlamamaları yabancılaşma ve yalnızlık duygularını yoğun yaşamalarına neden olabilir.
Yaratıcı bireyin duyarlılığı iki şekilde olabilir: Başkalarının deneyimine karşı duyarlılık ve bireyin kendi yaşam deneyimlerine karşı duyarlılık. Yaratıcı bireylerde bu ikisi bol miktarda bulunur.
Yine de yaratıcı bireyler dayanıklı ve ısrarcı olmalarını sağlayan özelliklere sahiptir. Maceraperestlik ve asiliğe çoğu zaman neşeli bir kişilik de eşlik eder. Dünyaya neşeyle, hatta çocuksu bir şekilde yaklaşabilme yeteneği, yaratıcı bireyin yaşamına zaman zaman eğlenceli bir hava kazandırır.
Yaratıcı bireyler ayrıca fazlasıyla meraklı olma eğilimindedirler. İşlerin nasılını-niçinini aramayı, bir şeyleri bozup yeniden yapmayı severler.
Bütün bu özellikler temelde tek bir vizyona ve işlerine duyulan bağlılık ve sadakatla tanımlanan bir sadelik ve yalınlık ile bir araya gelir. Çoğu zaman, yaratıcı insan için önemli olan tek şey yaptığı çalışmadır.
Yaratıcılık ve Beyin
Sıra dışı Yaratıcılığın Nöral Temeli
Yaratıcı başarı elde eden insanlardan bazıları, en azından bazı yaratıcı eylemlerinde, büyük olasılıkla ıradan yaratıcılığa ait nöral süreçlerin daha geniş ya da daha zengin çeşitlemelerini kullanıyorlar. Örneğin, roman yazma sürecini düşünelim. Roman yazmak nispeten uzun bir zaman alır; en az bir yıl, bazen daha da fazla. Çoğu romancının düzenli alışkanlıkları vardır. Yazma işini çoğu sabah kalkıp ilk iş olarak ve öğleden sonra erken saatlerde yapar. Söyleyecek bir şeyleri olmadığında bile yazmaya devam ederler.
Ayrıca roman yazma işi genellikle bilinçli olarak kendiliğinden konuşma üretmeye benzer. Söylem planı vardır, cümleler yaratılır ve sözcükler “o anda” seçilir. Tek fark daha düşük bir hızda olmasıdır; çünkü yazma motor görevi konuşma görevinden daha yavaştır.
Görünüşe göre, sıra dışı yaratıcılığa has olan düşünce süreçleri sıradan yaratıcılık için gerekli olanlardan farklıdır ve büyük olasılıkla hem nicelik, hem nitelik olarak farklı nöral temellere sahiptir.
Sıradışı yaratıcılığın altında yatan nöral süreçler kendine özgüdür. Bir şekilde sıradan yaratıcılığa sahip olanların genelde yapamadığı biçimlerde bilinçdışını tetiklerler.
Kısacası, sıradan ölümlülerin başaramayacağı şekillerde görüp düşünmelerine olanak sağlayan ender rastlanır beyinlerle ödüllendirilmişlerdir. Bu yetenek hem bir lütuf, hem de lanettir; çünkü kişiyi yalnızca yaratıcı değil, aynı zamanda kırılgan yapar.
