Okul öncesi dönemde akran zorbalığı, ailelerin sıklıkla gözden kaçırdığı ancak çocukların sosyal ve duygusal gelişimini derinden etkileyebilen önemli bir konudur. Kreş ve anaokulu gibi sosyal ortamlarda çocuklar, arkadaşlık ilişkilerini yeni yeni kurarken bazen bilinçli, bazen de farkında olmadan birbirlerine zarar verici davranışlar sergileyebilir. Uzm. Dr. Sema Bayçın, “Küçük yaşta yaşanan zorbalık, çocuğun kişilik gelişimi üzerinde uzun süreli etkiler bırakabilir” diyerek aileleri dikkatli olmaya çağırıyor.
Basit Görünen Davranışlar Akran Zorbalığı Olabilir
Uzm. Dr. Sema Bayçın, okul öncesi dönemde zorbalığın yalnızca fiziksel şiddetle sınırlı olmadığını vurguluyor. Bu yaş grubunda zorbalık; oyuncağı zorla almak, arkadaşını oyuna dahil etmemek, isim takmak, alay etmek veya fiziksel itme-çekme şeklinde görülebilir.
Çocukların henüz empati ve duygularını yönetme becerilerinin tam gelişmemiş olması, bu davranışların bilinçsizce yapılmasına yol açabilir. Ancak tekrarlayıcı ve zarar verici hale gelen durumlarda basit bir anlaşmazlıktan değil, zorbalıktan söz etmek gerekir.
Çocuklar Neden Zorbalık Yapar?
Çocuğun duygularını sözle ifade edememesi, öfke ya da kıskançlık duygusunu davranış yoluyla göstermesine neden olabilir. Evde veya çevrede gözlemlediği olumsuz iletişim biçimlerini model alabilir.
Bazı çocuklar ise grup içinde dikkat çekmek ya da yer aldığı ortamda güçlü görünmek amacıyla bu yolu seçebilir. Empati becerisinin yeterince gelişmemiş olması da bu davranışları tetikleyen önemli bir faktördür. Ebeveynler, nedenleri anlamadan yalnızca sonucu düzeltmeye çalıştıklarında, kalıcı bir değişim sağlamakta zorlanabilir.
Çocuğunuzun Zorbalığa Uğradığını Nasıl Fark Edebilirsiniz?
Zorbalığa maruz kalan çocuklar, yaşadıkları olumsuz deneyimi her zaman kelimelere dökemez. Bunun yerine, davranışlarında ve günlük rutinlerinde fark edilir değişiklikler ortaya çıkar.
Eğer çocuğunuz okula gitmek istemiyor, arkadaşlarından bahsetmekten kaçınıyor, sevdiği oyuncakları ya da eşyaları sık sık kayboluyor veya zarar görüyorsa dikkatli olabilirsiniz. Nedensiz baş ağrısı ya da karın ağrısının yaşanması, geceleri kabus görmesi ya da oyunlara ilgisini yitirmesi de zorbalık sinyalleri olabilir.
Bu tür değişiklikleri fark ettiğinizde, çocuğunuza sakin ve güvenli bir ortam sunarak “Seni üzen bir şey mi oldu?” gibi yargılamayan, konuşmaya teşvik eden sorular yöneltin. Ardından mutlaka öğretmeni ve okul yönetimiyle iletişime geçerek durumu değerlendirin.
Akran Zorbalığını Sonlandırmada Ebeveynlerin Rolü
Aileler, çocuklarına küçük yaşta empatiyi öğretmeli, paylaşma ve sorun çözme becerilerini geliştirmeye odaklanmalıdır. Evde kullanılan iletişim dili, çocuğun sosyal ilişkilerinde de doğrudan etkili olur. Pozitif, saygılı ve sakin bir dil, çocuğun duygularını sağlıklı ifade etmesini kolaylaştırır. Hem zorbalığa uğrayan hem de zorbalık yapan çocuğun, aile ve okulun ortak desteği ile yönlendirilmesi, ilerleyen dönemlerde sağlıklı sosyal ilişkiler kurmasına yardımcı olur.
Uzm. Dr. Sema Bayçın konuyu şu sözlerle özetliyor,
“Akran zorbalığı, yalnızca mağdur olan çocuğu değil, zorbalık yapan çocuğu da etkiler. Erken fark edilen ve doğru şekilde yönetilen durumlarda çocuklar, hem kendi duygularını hem de başkalarının duygularını anlamayı öğrenir. Bu, ilerleyen yıllarda kuracakları sosyal ilişkilerin temelini güçlendirir.”
