Sağlık alanında Türkiye’nin ilk el hijyeni değerlendirme aracı geliştirildi!
Uzmanlar sık sık sağlık hizmetlerinde enfeksiyonların önlenmesi için el hijyeninin kritik bir role sahip olduğunu vurguluyor.
Enfeksiyon Hastalıkları Hemşiresi Fatma Kartaloğlu Agay ve ekibi, Türkiye’nin ilk ve dünyanın ikinci el hijyeni değerlendirme aracını geliştirdi. Bu ölçek, sağlık çalışanlarının farkındalık ve uygulama düzeylerini kurumsal bazda güvenle ölçüyor. Ölçek, geniş veri toplama ve bilimsel yöntemlerle hazırlanarak ulusal ve uluslararası standartlara uygun hale getirildi. Dijitalleştirilebilir yapısı ve yapay zekâ destekli analiz imkanları sayesinde geleceğin sağlık yönetim sistemlerinde önemli bir yer alacak. Araştırma sonuçları 2025 yılında saygın bir dergide yayımlanarak bilim dünyasında da kabul gördü.
Ölçümleme konusunda mevcut uygulamaların yetersizliği yeni çalışmaları başlattı!
Günümüzde sağlık hizmet sunumunda en önemli göstergelerden birinin sağlık bakımı ilişkili hastane enfeksiyonlarının önlenmesi olduğunu dile getiren Fatma Kartaloğlu Agay, “Sağlık hizmeti ilişkili enfeksiyonlara neden olan mikroorganizmalar her geçen gün direnç kazanıp risk oluştururken artık tedavi politikalarının yanında önleme stratejileri de konuşuluyor.” dedi.
Dünya genelinde yaşanmış olan COVİD 19 salgını ile birlikte insanların hijyenin önemini bir kez daha hatırladığını aktaran Agay, “Bu kapsamda mikroorganizmaların yayılımının önüne geçilmesi için hem toplum sağlığı hem sağlık profesyonellerinin bilgilendirilmesi sürecinde en kolay en uygulanabilir ve en pratik yöntemin uygun el hijyeni sağlanması olduğu kabul görmüş bir stratejidir. Ancak bireysel ve kurumsal düzeyde farkındalığı ölçümleme konusunda mevcut uygulamaların bizlere yetersiz gelmesi ile çalışma sürecimiz başladı.” şeklinde konuştu.
“El hijyeni politikalarını değerlendirecek güncel bir yönteme ihtiyaç vardı”
Ulusal ve uluslararası tüm sağlık otoritelerinin el hijyeni için sağlık kurumlarında programlar geliştirilmesini ve sağlık profesyonellerinin farkındalıklarının ölçümlenerek iyileştirilmesini hedeflediğini kaydeden Fatma Kartaloğlu Agay, sözlerini şöyle sürdürdü:
“Bu kapsamda uluslararası standartlarda karşılaştırma yapılabilecek ilk ölçek 2000’li yılların başında Amerikalı sağlık profesyonellerince geliştirilmiş ve 2016 yılında Türkiye’de de geçerlilik güvenirlilik çalışması yapılmıştır. Ancak sağlık hizmet sunumu kapsamı hızla değişmekte. Bu nedenle güncel sistemleri ölçebilecek ve hem sağlık profesyonellerine hem de sağlık yöneticilerine kurumlardaki el hijyeni politikalarının yeterli uygulanabilirliğini sağlama konusunda önlemler almak için yol gösterebilecek bir analiz yöntemine ihtiyaç olduğu biz saha çalışanları tarafından düşünülmekteydi.”
Türkiye’nin ilk, dünyanın ikinci el hijyeni değerlendirme aracı!
Ölçek geliştirme çalışmasında ulusal ve uluslararası birçok rehber, kalite standartları ve saha çalışmalarını incelediklerini dile getiren Fatma Kartaloğlu Agay, “Bu verilerin tamamını kapsayabilecek ve aynı zamanda uygulandığında iyileştirme önerileri getirebilecek bir taslak oluşturmaya çalıştık.” dedi.
2023 yılında ölçeğin ARGE çalışmasına başlandığını açıklayan Agay, “Birçok rehber ve bilimsel çalışmanın yansıra Enfeksiyon Kontrolü konusunda sahaya katkı sağlayan sağlık otoritelerinin değerlendirmeleri ile birlikte 2024 yılı başında ilk halini aldı. Türkiye geneli yedi bölgede görev yapan doktor, hemşire, tekniker ve hasta bakıcıları kapsayan 458 gönüllü sağlık çalışanı ile ilk değerlendirmeleri yapıldı. Kırıkkale Yüksek İhtisas Hastanesi Kalite Yönetim Birimi’nde görevli meslektaşım hemşire Muhdedir Caner ile birlikte derledikten sonra Ankara’da Yüksek İhtisas Üniversitesinden Doç. Dr. Gamze Özbek Güven hocamızın da katkıları ile ölçek son halini aldı. Aslında çalışma ekibi olarak da sahayı bireysel olarak yansıtıyorduk.” açıklamasını yaptı.
Makale şeklini alan ve sonuçlarında çok yüksek geçerlilik güvenilirliği olan bir ölçek olarak yayına hazır hale getirilen araştırmanın 25 Nisan 2025 tarihinde Journal of Nursing Measurement dergisinde erken görünümde yayınlandığını da sözlerine ekleyen Agay, Türkiye’nin ilk dünyanın ikinci ‘Sağlık Hizmetlerinde El Hijyeni Uygunluğunu ve Yeterliliğini Ölçme Değerlendirme Aracı’ niteliği kazandığını söyledi.
Ölçek, el hijyeni uygulamalarını değerlendirmede güvenle kullanılabilir!
Ölçeğin uygulandığı sağlık çalışanlarının çalışma alanları, kıdemleri ve branşları arasında belirgin farklar gözlemlendiğine değinen Fatma Kartaloğlu Agay, “Temel amacımız da buydu. Çünkü bireyselleşmiş uygulamalardan ziyade kurumların ancak bütüncül uygulamaları ile enfeksiyon önlem paketleri etkin olabilir.” dedi.
Agay ayrıca, “Ölçeğin sağlık kurumlarında el hijyeni uygulamaların mevcut durumunun değerlendirilmesi, geliştirilmeye açık alanların tespiti ve sağlık çalışanlarının bilgi ve uyum düzeyinin değerlendirmesi amacı ile güvenle kullanılabileceğini düşünüyoruz.” Şeklinde konuştu.
“Geliştirdiğimiz ölçek, ulusal ve uluslararası düzeyde büyük ilgi gördü”
Ölçeğin bireysel performanstan ziyade hasta güvenliği kültürü kapsamında kurumsal performansı ölçmede etkili bir yöntem olabileceğini vurgulayan Fatma Kartaloğlu Agay, “Türkiye’de günümüzde Sağlık Bakanlığı Hizmet kalite standartları kapsamında el hijyeni farkındalığının ölçümlenmesi bir zorunluluk ancak ulusal bir ölçeğimiz yoktu. Geliştirdiğimiz ölçeğin yayınlandığı günden bugüne ulusal ve uluslararası düzeyde büyük ilgi görmesinin haklı gururu ve sevincini yaşamaktayız.” dedi.
Ölçeğin dijitalleştirilmesi ya da yapay zekâ destekli platformlarla entegre edilmesi hakkında da bilgi veren Agay, sözlerini şöyle tamamladı:
“Çağı yakalamak adına sistem geliştirmek için hazırladık bu ölçeği. Günümüz dijital çağına uygun olarak kurumlar kendi iç çalışma sistemleri doğrultusunda hali hazırda dijitale uyarlayıp şimdiden bu şekli ile kullanabilirler. Bizler de veri toplama aşamasında bu yöntemi kullandık. Çünkü popülasyonumuz çok genişti Türkiye’nin her bölgesinden veri almayı hedefliyorduk. Yapay zekâ ile analizi ise çok kolay çünkü sorular ve cevapların tamamı kanıta dayalı. Çalışmaların çok başındayız. Sisteme katkı sağlaması adına mutlaka kolaylaştırılacaktır.”
