Rıza üretiminin başrol oyuncuları ve bazen de hedefi entelektüeller, aydınlar, köşe yazarları gibi kanaat önderleridir. Bu oyuncular, medyanın değer yaratan, karar alan ve fikirleri dönüştüren karakterinden faydalanarak halkın zihnini denetim altında tutarlar. Üstlendikleri görev kamuoyunu biçimlendirerek yönetmek, topluma egemen meşru gücün ekonomik, siyasal, sosyal gündemlerini halkın gözleri önünde savunmaktır. İşte bu tavrın adı rıza mühendisliğidir. İşlenecek konu seçimi, ne şekilde yayın yapılacağı, hem konu hem tartışmanın sınırları ve yayında takınılacak üslup önceden bellidir, izleyiciye bu şekilde empoze edilir. Bu yolla aşamalı olarak, hedeflenmiş bir kavram, olay, durum hakkında toplumsal tepki üretimi sağlanır.
Bu yazıyı okuduğunuza göre, bundan sonra akşam ana haber sonrasında canlı yayınlanan haber – tartışma programlarına farklı bir gözle bakacaksınız.
Biraz önce bahsettiğim tepki üretimi kavramına şöyle bir örnek de verebiliriz. Medyada gerçekleşen bir yayın veya beyanata karşı halkın tepki vermesinin ve/fakat çoğu zaman olumsuz tepki vermesinin sağlanmasıdır. Örgütlü bir faaliyet olabileceği gibi bireysel bir eylemden de kaynaklanabilir. En büyük tepki üreticisi egemen meşru gücün kendisidir. En yeni tepki üretimi örneği ise olumlu kullanıldığında sosyal kampanyalar, olumsuz anlamda ise nefret söylemleridir.
Şimdi toparlarsak rıza üretimi neymiş?
Ülkemin ücra bir köşesinde, boyası, sıvası ve hatta çatısı dahi olmayan evde yaşayan vatandaşa köyüne gelen zırhlı Mercedes’i alkışlatan mekanizma budur. Ya da belki de hayatı boyunca görme olanağı bulamayacağı denizleri birbirine bağlayan köprülerden hiç geçemeyecek, bu hizmetten hiç istifade edemeyecek bir vatandaşı gururlandıran sistem budur. Halk da, tek başına bir birey de ancak egemen meşru güçlerin izin verdiği ölçüde özgürdür. İnternet ve sosyal medya da aynı ölçüde hâkim güce bağlıdır. Çünkü sanal dünya en yeni rıza üretimi mecrasıdır. Ama biz ona eğlence, sosyalleşme, düşüncelerimizi ifade etme aracı diyoruz. İronik görünse de aslında her bir birey olarak bizler hepimiz bu çarkın birer dişlisiyiz.
Medya vb.araçlarla halk üzerinde gerçekleştirilen manipülasyona yani yönlendirmeye dair güzel bir yorum olmuş. Manipülasyonun gücünün aklımızın gücüne karşı galip gelip bu tür rıza üretim yöntemlerinin başarılı olmasına izin vermemeliyiz diye düşünüyorum. Bunun yolu da sizleri okumaktan, bilgilenmekten, bilinçlenmekten geçiyor. Teşekkür ederim.