Gündemde pek çok konu ve pek çok olay yaşanırken nereden çıktı bu orta yaş yazısı? Ben de şimdi tam bu soruyu sormaya başladım kendime. Acaba kendim kendime bir telkin mi vermek istedi. Eh bugüne bugün orta yaşa girdik de yol alıyoruz… Hepsi bir yana orta yaş grubundan danışanlarımın, dostlarımın, yakınlarımın zaman zaman sordukları sorulara ve açtıkları konulara yanıt verdikten sonra bu konuyu özetleyerek yazıya dökmeye karar verdim.
Eminim ki yirmili yaşlarımızda çoğumuz pek çok kişi gibi orta yaşın arzu edilebilecek bir şey olmadığını düşünmüştür. Dante’nin İlahi Komedyası orta yaşı karanlık bir orman içinde kendimizi bulmaya benzetir. Evet, aslında bu her şeyi çok güzel özetliyor. Orta yaş her şeyin hem fiziksel hem de ruhsal olarak her geçen gün daha da solgunlaştığı ölgün bir dönem. Kadın ve erkek otuzlu yaşlarında kendilerini dorukta hissederken birden insanlarda hoşlanılmayan birtakım huylar edinilir. Mesela kilo alma gibi, mesela öfke artışları, bitkinlik, hareketsizlik mesela sabit fikirlilik gibi… Yani sizin anlayacağınız depresif bir durum.
Oysa bu bir kabulleniş. Dante’nin dediği gibi orta yaş öyle karanlık bir ormanda kendimizi bulmak da değil. İnsan hayatı ömrü uzadıkça, daha sağlıklı bir yaşam sürüldükçe bu yaş dönemi insan hayatının heyecan verici ve son derece önemli bir dönemi. Son on yılda pek çok şey kökten bir değişiklik gösterdi. Günümüz orta yaşlıları hemen yaşlanmaktan yana değil. Geçmişte de orta yaşlılar görünüşleri ve giyimleriyle bu denli ilgili olmamışlardı. Spor salonları dinç kalmaya çabalayan orta yaşlılarla dolu. Yediğine içtiğine dikkat ediyor. Sağlığına ve dinç kalmaya önem gösteriyor. Aslına bakacak olursak tarzlarında bir devrim yapmış görünüyorlar.
Şöyle bir baktığımızda bu dönemde pek çok şeyle karşılaşırız: Öncelikle biyolojik bir değişim geçiririz. Duygularımız ve gereksinimlerimiz değişebilir. İlişkilerimizde, ailemizde ve işimizde değişiklikler yaşarız. Bilindiği gibi orta yaş, hem erkeği hem de kadını değiştiriyor. Beraberlikleri de etkiliyor ve beraberlikler güçleşiyor. “Orta yaş med cezirleri” ile evlilikler tehlikeye girebiliyor. Evlilikler 40-50’li yaşlarda ruhsal dalgalanmaların, inişlerin ve çıkışların başladığı, kendini sorgulamaların ve kendinle hesaplaşmaların arttığı ilişkilerin hoyratlaştığı yeni bir zaman dilimi haline gelebiliyor. Özen gösterilmeyen hasarlı ilişkileri sürdürmek, en çok bu yaşlarda zorlaşıyor.
Pek çok kişi yaşamları ve ilişkilerinde yeniden bir değerlendirme yapma gereği hissediyor bu dönemde. Kimileri mutsuz bir ilişkiye sıkışıp kalmış ve bununla ilgili olarak bir şey yapmaktan korkuyor olabilir. Toplumumuzda ideal ilişki tablosu şöyle: sevginin her şeyin üstesinden geldiği mükemmel bir ortaklık… Bu olmadığında toplum hoşgörülü ve sabırlı olmayı önerir ve her şeyin düzeleceği inancını verir (oysa ki bu sadece bir yanılsamadır) arka planda ise işler yolunda gitmediğinde kişiye yetersiz ve sevgisiz olduğuna ilişkin bir gönderme vardır. Daha da kötüsü sorunlar varsa ya da kişi bir şeyleri değiştirmeyi amaçlıyorsa kendisini kötü ya da suçlu hisseder sanki sorun ondan kaynaklanıyormuş gibi birey olarak başarısızlığa uğramış gibi. Bu çok büyük bir baskıdır. İnsanların kendilerini mutsuz, yalnız, tatminsiz ve sıkıntıda hissetmelerine rağmen ilişkilerini sürdürmelerindeki en büyük nedenlerinden biridir.
Bir ilişkide olmak ya da evli olmak bize toplumda statü verir. Yaşlar ilerledikçe duygusal gereksinimler değişir ve bir zamanlar tatmin bir ilişki gibi görünen beraberlik sonunda kişinin boynuna bağlanmış gibi gelebilir. O halde ilişkilerimizi yeniden incelediğimizde şu konuyu göz önünde bulundurmalıyız: yapmış olduğumuz seçimlere bakıp, bunları tercih etmemize hangi toplumsal baskıların yardımcı olduğunu anlamaya çalışmalı. Bu baskılara bakıp, Bunları değiştirip değiştiremeyeceğimizi anlamalıyız.
Bütün bunlara baktığımızda elbette ki orta yaşın sakin ve istikrarlı bir dönem olduğu söylenemez. Orta yaş yaşlılıktan önce bir ara dönem değil tam tersi yaşamımızda önemli bir gelişme dönemidir. Bu yaşta meydana gelen değişiklikler kendimiz için bir şey yapma, insan olarak kendimizi tanıma ve yaşamdan neler beklediğimizi anlama şansını doğurur. Kalıbımızı kırma fırsatı. Meydan okuma. Orta yaş adından da belli daha yaşamın ortasındayız ve daha yaşayacak çok zamanımız var. Alman filozof Nietzsche’nin Böyle Buyurdu Zerdüşt’te söylediği gibi
“ Yaşam, yüksek anlamlılık yüklü ender tek anlardan
ve bu anların olsa olsa gölge görüntülerinin
çevremizde gezindiği, sayısız aralardan oluşur.
sevgi, bahar, her güzel ezgi, dağlar, ay, deniz
her şey ancak tek bir kez tam yürekten dile gelir:
bir biçimde, söze tam olarak hiç gelebilirse.
çünkü bir çok insan bu anları hiç yaşamaz; onlar,
gerçek yaşam senfonisinin araları ve duruşlarıdır.”
Ve Türkiye’nin duayen iş adamlarından İshak Alaton’un çok sevdiğim bazı notları var hayata dair:
“İster genç olun ister yaşlı, yaşınızla barışık değilseniz ihtiyarsınız demektir. Zevk almak, keyif duymak ancak kültürle mümkündür. Resimden zevk almak için sergiler bedava, müzik ve kasetler, diskler üç otuz para. Ayrıca konserler de pahalı değil. Tiyatrolar hamburger fiyatına. Aşk ve sevgi zaten bedelsiz. Güneşin batışından, denizin hışırtısından ya da bir satranç oyunundan zevk alabiliyorsanız, güneşi kaça batırabilirsiniz? Denizi hışırdatmanın fiyatı nedir? Yaşlılığınız için biriktireceğiniz kötü gün parası kadar belki ondan da önemli olan bu zevkler ve mutluluklardır. Bunlara sahip olmak ancak kültürle mümkündür. Para kazanmaya emek verdiğiniz kadar kültür edinmeye de emek verin. Yaşlılar ölüme daha yakındır derler ama ölüm nüfus kağıdı sormuyor.”
Kulağımda güzel bir Zülfü Livaneli senfonisi: Söyle canım söyle bana anlat nedir genç olmak…
